Libanon worstelt zich door een politiek mijnenveld

Deze week vond opnieuw een bomaanslag plaats, de vijfde in een reeks aanslagen tegen politici en journalisten sinds oktober. Sinds een week wordt vrachtverkeer uit Libanon dagenlang tegengehouden bij de Syrische grens, en de toekomstige Libanese premier wordt door pro-Syrische krachten onder druk gezet om de handdoek in de ring te gooien.

De aanslag van afgelopen dinsdag was gericht tegen ontslagnemend minister van Defensie Elias Murr, tevens plaatsvervangend premier en oud-minister van Binnenlandse Zaken. Hij is een telg uit de machtige familie Murr, die al decennialang betrokken is bij politieke en economische affaires. Murr, die de aanslag waarbij twee doden vielen overleefde, is ook schoonzoon van de pro-Syrische president Emile Lahoud.

Volgens veiligheidsdeskundige Tannous Mouawad, ligt Murr ondanks zijn pro-Syrische imago en zijn contacten, al twee jaar overhoop met het voormalige hoofd van de Syrische veiligheidsdienst in Libanon, Rustom Ghazalle. Tot deze week werden alleen uitgesproken anti-Syrische politici en journalisten doelwit van aanslagen. Daarnaast vonden aanvallen plaats op bedrijfsgebouwen.

Het meest prominente slachtoffer van de aanslagen was voormalig premier Rafiq Hariri. Hij kwam in februari om het leven bij een aanslag in het centrum van Beiroet. Een paar maanden eerder had hij zijn ontslag ingediend, na een conflict met Syrië over uitbreiding van het mandaat van president Lahoud. Hariri was daar aanvankelijk tegen.

Hoewel Syrië elke betrokkenheid bij de aanslag ontkende, volgden na de moord hevige protesten in Libanon. Die protesten, in combinatie met internationale druk, leidden uiteindelijk tot de terugtrekking van het Syrische leger dat al dertig jaar in Libanon zat.

De aanval op Murr was volgens Mouawad niet alleen een afrekening, maar zou ook heel goed bedoeld kunnen zijn om de familie van Murr en in het bijzonder president Lahoud te intimideren. Je denkt altijd dat het jou niet overkomt, maar als het in je familie gebeurt dan ga je daar wel even over nadenken.

Lahoud is voor Syrië de belangrijkste nog overgebleven pion in het Libanese politieke systeem. Maar hij kan de goedkeuring wegdragen van het nieuwe kabinet dat de anti-Syrische coalitie die de verkiezingen won, wil vormen.

De waarschijnlijke premier, Fouad Siniora van het blok van Saad Hariri, de zoon van de vermoorde oud-premier, probeerde de afgelopen weken een brede coalitie te vormen, inclusief vertegenwoordigers van de pro-Syrische Hezbollah en Amalpartij en de rechtse oud-generaal Michel Aoun.

Dinsdag, een paar uur na de aanslag op Murr, legde Siniora eindelijk een lijst met dertig ministers ter goedkeuring voor aan Lahoud. Later die avond trokken Hezbollah en Aoun zich terug van de lijst. Syrië heeft de aanslag op Murr veroordeeld, maar door de timing vermoeden veel Libanezen dat Damascus er iets mee te maken heeft. Syrië ziet Siniora het liefst vertrekken. De Syrische regering heeft een voorkeur voor Najib Mikati, zegt Mouawad. Mikati staat op goede voet met de Syrische president Bashar Assad.

Hoewel er geen harde bewijzen zijn dat Syrië iets te maken heeft met het geweld in Libanon of met de politieke patstelling die is ontstaan, is er wel duidelijk een economisch element in het spel gekomen. Syrië voert al langer dan een week strikte grenscontroles uit, zowel bij reizigers als bij vrachtwagens die producten uit Libanon exporteren.

Honderden vrachtwagens, sommige met bederfelijke producten, staan al dagen te wachten bij de grens. Normaal gesproken duren de grensformaliteiten maximaal een paar uur. Het gaat hier om een politiek spelletje. De Syriërs willen de formatie van het nieuwe kabinet beïnvloeden, zegt Mouhedienne Jammal, coördinator van de industriële en landbouwcoöperaties.

Veel Libanezen zien de Syrische controles als een vergeldingsdaad. Bij de belangrijkste grensovergang tussen Beiroet en Damascus, bij Masnaa, werden reizigers voorheen nauwelijks gecontroleerd door de Syrische douane. Deze week speelden zich daar echter ongewone taferelen af. Zo moest een Libanese vrouw een pak met biscuits openmaken en mocht een gezin de grens niet over zonder een tas met luiers af te staan.

Syrië geeft tegenstrijdige verklaringen voor de toegenomen grenscontroles. Minister van Binnenlandse Zaken Ghazi Kena’an, oud-hoofd van de Syrische inlichtingendienst in Libanon, beweerde in de Arabische media dat de controles om veiligheidsredenen zijn aangescherpt. Een grensbeambte zei vorige week dat de douane een lading explosieven had onderschept aan de grens bij Jdeide, aan de Syrische kant van Masnaa.

Het hoofd van de douane, Basel Sannoufa, ontkent dit. Hij wijt de vertragingen aan logistieke problemen en aan vertragingen bij de Syrisch-Iraakse grens. Irak is de bestemming van veel vrachtwagens uit Libanon. De grens met Syrië is de enige open verbinding naar het buitenland voor Libanon. De grens met Israël, waarmee Libanon in een staat van oorlog verkeert, is gesloten. Volgens de Associatie van Libanese Industriëlen exporteert Libanon voor meer dan een half miljard dollar naar Syrië en doorheen Syrië naar de rest van de Arabische wereld. (JS/PD)