Liberalisering oogt minder rooskleurig door crisis

In 2001 begon de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in Doha, de hoofdstad van Qatar, onderhandelingen over de verdere vrijmaking van de wereldhandel. De gesprekken zitten al geruime tijd in het slop. En de zaken worden er niet beter op, zegt Martin Khor, directeur van Third World Network, een internationale ngo die rond handel werkt.
“De internationale omstandigheden zijn veranderd sinds juli en vooral sinds december. Het protectionisme neemt weer toe in de ontwikkelingslanden en in het Westen. Er duiken veel problemen op. Zelfs toen de hele wereld boomde, zijn de staten er niet in geslaagd de Doha-ronde af te sluiten. Nu, in tijden van recessie en met politieke leiders die onder zware druk staan van boeren, werknemers en de zakenwereld, is het nog moeilijker geworden.”
De VS beschuldigden China er onlangs nog eens van zijn wisselkoers te manipuleren. ‘‘De laatste 20 jaar werd veel financieel gemanipuleerd door instituten, hedgefondsen, speculanten, investerings- en commerciële banken in de rijke landen. Nu wijzen deze landen naar de sommige ontwikkelingslanden en beschuldigen ze hen van financiële manipulatie.” Die clash ‘‘zal de sfeer verzuren”, voorspelt Khor.

Geen buitenlandse werknemers

Khor verwijst onder meer naar Groot-Brittannië, waar de roep om buitenlandse werknemers te weren steeds harder klinkt. “Een typisch voorbeeld van arbeidsprotectionisme. De ontwikkelingslanden in de WTO vragen aan de rijke landen hun deuren te openen, op zijn minst voor hoogopgeleide werknemers. Maar het zou goed kunnen dat dit niet meer mogelijk is.”
Op het pas afgelopen Wereld Economisch Forum in Davos vielen gelijkaardige geluiden te horen. Doris Leuthard, de Zwitserse minister van Economie, waarschuwde dat “verdere liberalisering op een moment van groeiende werkloosheid in de rijke landen politiek zeer moeilijk ligt, vooral wanneer de Doha-ronde het niet over arbeidsnormen en sociale bescherming heeft.”
Pascal Lamy, directeur-generaal van de Wereldhandelsorganisatie, was wel optimistisch in Davos. Met de nodige politieke wil kan de Doha-ronde snel afgerond worden, zei hij. Over tachtig procent van de bepalingen bestaat eensgezindheid “maar zeer controversiële thema’s als landbouwsubsidies in de rijke landen, antidumpingregels en industriële subsidies moet nog opgelost worden.”

De weg is nog lang

Ondanks het officiële optimisme is de weg nog lang voor de Doha-gesprekken. De oorspronkelijke deadline  van januari 2005 werd niet gehaald, de officieuze deadline van 2006 evenmin. De ministeriële vergadering van juli 2008 en een voor eind 2008 geplande (maar almaar uitgestelde) bijeenkomst leverden geen overeenstemming op over modaliteiten voor landbouw en markttoegang voor producten van industrie, mijnbouw, bosbouw en visserij (Nama).
 
In verband met Nama verschillen Noord en Zuid van mening over de manier waarop men de taksen moet verlagen: via een algemene verlaging of via onderhandelingen per product. Een van de grootste twistpunten in de landbouw is het bijzonder vrijwaringsmechanisme (SSM), een instrument dat ontwikkelingslanden in staat moet stelen om hun voedselzekerheid en het inkomen van de boeren te beschermen. Het SSM betekent een tijdelijke verhoging van de invoertaksen bij een reeks speciale producten wanneer invoer, prijzen en wisselkoerzen stijgen. Vooral landbouwexporterende landen, ook de VS, verzetten zich daar tegen.