McCain wil “Bond van Democratieën” tegen de oorlog

Alleen democratische regimes die voldoen aan enkele basisvoorwaarden kunnen lid worden van McCains “Bond van Democratieën”. De filosofische wortels van het project liggen in het idee van de “eeuwige vrede” van de Duitse filosoof Immanuel Kant. Die schreef dat democratieën minder geneigd zijn ten oorlog te trekken dan autoritaire regimes, zeker als de tegenpartij ook een democratie is.
Het idee kan op sympathie rekenen van zowel de neoconservatieve adviseurs van McCain als de meer progressieve internationalistische school van zijn Democratische rivaal Barack Obama.
Volgen de conservatieve academicus Robert Kagan, de raadsman van McCain, bedreigen autoritaire regimes als China en Rusland met hun veto’s de goede werking van de VN-Veiligheidsraad en dus de internationale orde. Zo ging China dwarsliggen bij geplande VN-interventies in Darfoer en Birma, met het argument dat dat een schending van de soevereiniteit van die landen zou betekenen. Een Bond van Democratieën zou gelijkgezinde democratische landen een vehikel geven om het veto van de autoritaire landen te omzeilen.
De adviseur van Obama, Ivo Daalder, is gewonnen voor het idee, maar spreekt liever van een “Concert van Democratieën”. Ook hij vindt dat de Verenigde Staten en hun bondgenoten moeten kunnen optreden in een internationale crisis die de Veiligheidsraad verdeelt. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de bombardementen op Servië, een Russische bondgenoot, bij het conflict in Kosovo in 1999.
Het multilaterale forum heeft als bijkomend voordeel dat het voor de VS de verleiding wegneemt om unilateraal, als een eenzame cowboy, de orde te gaan herstellen, zoals dat onder het bewind van president George W. Bush het geval was.

Illusie

In het wereldje van de Amerikaanse politologen is er ook heel wat weerstand tegen het voorstel. Thomas Carothers van de Carnegiestichting voor Internationale Vrede zegt dat het een gevaarlijke illusie is te denken dat democratieën inzake buitenlandse politiek altijd op dezelfde lijn zitten.
Een duidelijk voorbeeld is het democratische Zuid-Afrika dat zich verzet tegen de pogingen van westerse democratieën om Robert Mugabe, de sterke man van Zimbabwe, van de macht te verwijderen. India, de grootste democratie in de wereld, verzet zich dan weer tegen de pogingen van de VS en Europa om Birma of Iran internationaal te isoleren.
“Ik denk dat Washington onderschat hoeveel democratieën in de wereld, vooral in ontwikkelingslanden, het fundamenteel oneens zijn met de Amerikaanse kijk op interventionisme”, zei Carothers op een door de Carnegiestichting georganiseerde discussie over de voor- en nadelen van een Democratiebond.
In het verleden zijn het bovendien vaak democratieën geweest die een eensgezind optreden van de VN-veiligheidsraad hebben geblokkeerd. Toen Bill Clinton president was hebben de VS zich verzet tegen een optreden in Rwanda, waar de genocide van 1994 in honderd dagen 800.000 mensenlevens kostte. De VS hebben ook systematisch alle veroordelingen van Israël geblokkeerd naar aanleiding van acties in de bezette Palestijnse gebieden of de inval in Libanon in 2006.
Carothers is wel aangesproken door het idee dat een Democratiebond de scherpe kantjes van een unilaterale buitenlandse politiek zou vijlen, door deze als het ware te “socialiseren” in multilateraal overleg. Alleen vraagt hij zich af of McCain zijn appetijt voor eenzijdig Amerikaans machtsvertoon zo snel zal opgeven.

Tweespalt

Anderen waarschuwen voor het exclusieve lidmaatschap van een “Democratieclub”, die de wereld net als in de Koude Oorlog dreigt op te delen in “goeden” en “slechten”. Voormalig Clinton-adviseur Mort Halperin vreest dat westerse democratieën “niet zullen staan springen om lid te worden van een club die de positie van de Verenigde Naties aantast als enige legitieme forum om over veiligheid te discussiëren.”
Als het gaat om de aanpak van universele problemen, kan een Democratiebond de zaken zelfs bemoeilijken, vindt Carothers. Voor klimaatverandering bijvoorbeeld is China een belangrijker gesprekspartner dan India. “Het hele idee van ‘natuurlijke partners’ baart me zorgen”, zegt de onderzoeker.