Megadammen in rivier Narmada inzet bij Indiase verkiezingen

De regerende nationalistische hindoepartij BJP van premier Atal Bihari Vajpayee wil het stuwdamproject, waardoor 12.000 families ontheemd dreigen te raken, ten koste van alles doorzetten. Van de vier oeverstaten heeft Maharashtra, waar de Congrespartij aan de macht is, nu de aanval ingezet op de door de BJP bestuurde staten Madhya Pradesh, Rajasthan en Gujurat. Deze drie staten willen haast maken met het verhogen van de immense Sardar Sarovardam. Als gevolg van de verhoging zou opnieuw land overstromen. Daardoor werden in het verleden ook al duizenden dorpsbewoners uit hun dorpen verdreven.

Activisten van de beweging Narmada Bachao Andolan (NBA, letterlijk: Red de Narmada) denken dat de nederlaag die de Congrespartij tijdens regionale verkiezingen in november leed in Madhya Pradesh en Rajasthan, de reden is voor de onverwachte steun. De Congrespartij heeft in Madhya Pradesh verloren vanwege de vijandige houding van de voormalige eerste minister Digvijay Singh tegenover de getroffen bevolking in de Narmada-regio, zegt Chittaroopa Palit van de NBA. In het verleden heeft Singh protesten tegen de dam afgedaan als een ‘ordeprobleem’. Volgens de NBA werden speciaal uitgeruste troepen ingezet tegen bewoners die weigerden te vertrekken. Hun dorpen werden met bulldozers platgewalst, zonder dat voor vervangende huisvesting en landbouwgrond werd gezorgd.

Nu Singh niet meer aan de macht is, wil hij graag gezien worden in NBA-kringen. Hij vergezelde NBA-leidster Medha Patkar vorige maand tijdens bijeenkomsten op het Wereld Sociaal Forum (WSF) in Mumbai, de hoofdstad van Maharashtra. Ramraje Naik Nimbalkar, de verantwoordelijke minister voor rehabilitatie en herhuisvesting van Maharashtra, zei vorige week dat zijn regering niet akkoord zal gaan met plannen om de dam te verhogen van 100 tot 110 meter. Hij vindt dat eerst het huisvestingsprobleem moet worden opgelost.

Medha Patkar zette de aankondiging van de Congrespartij kracht bij door een zes dagen durende vastenactie te beginnen. Ze beëindigde haar actie pas nadat de regering van Maharashtra in een brief officieel bevestigde niet akkoord te zullen gaan met de verhoging van de dam, totdat de herhuisvesting geregeld is.

Patkar, de drijvende kracht achter Red de Narmada, is de afgelopen twintig jaar betrokken is geweest bij honderden protestacties tegen het stuwdammenproject. Ze werd diverse malen geslagen en gearresteerd door de politie, maar haar veelal geweldloze protesten in de traditie van Mahatma Ghandi, bleken geen maat voor niets. Een van de grootste successen behaalde de NBA in 1993. Toen trok de Wereldbank zich terug uit het project, nadat uit onafhankelijk onderzoek bleek dat de dam hoogstwaarschijnlijk niet datgene brengt wat voorstanders beweren: voldoende drinkwater, irrigatiemogelijkheden en elektriciteit. Het risico bestaat dat het water te zilt wordt om er landbouwgrond mee te irrigeren en bovendien is er kans op grote schade voor het ecosysteem. Ook bleek dat de beloofde herhuisvesting van ontheemde bewoners slecht geregeld was. In 1994 legde het Indiase Hooggerechtshof de bouw van de Sardar Sarovardam, die 4 miljard dollar (3,2 miljard euro) kost, stil. Maar zes jaar later kwam alsnog de toestemming om het werk aan de dam voort te zetten.

De NBA is niet tegen het stuwdammenproject op zich. De beweging wil echter dat de hoogte van de dam beperkt blijft, zodat niet onnodig veel mensen ontheemd raken en de schade voor het milieu beperkt blijft.

In Gujarat, waar de Sardar Sarovardam gebouwd wordt, zijn inmiddels plannen voor herhuisvesting. Maar in Madhya Pradesh, waar aan 29 andere grote stuwdamprojecten wordt gewerkt en waar naar schatting de meeste ontheemden zijn (sommige schattingen spreken van 300.000), bestaan geen plannen voor herhuisvesting. Duizenden boeren en zogeheten ‘tribalen’ uit Gujarat, die al sinds mensenheugenis aan de oevers van de rivier woonden, was eigen grond en nieuwe huisvesting in Madhya Pradesh beloofd. Het bleken loze beloften.

In het Ontwikkelingsplan voor de Narmadavallei uit 1980, wordt gesproken over de bouw van dertig grote dammen, 135 middelgrote en 3.000 kleinere dammen in de Narmada en zijrivieren. Opeenvolgende regeringen in Madhya Pradesh hebben, los van politieke kleur, allemaal het probleem van de herhuisvesting genegeerd. Daardoor kwam een grote stroom plattelandsbewoners naar de steden, waar ze het vuile werk mochten opknappen of in de prostitutie belandden.

De nieuwe BJP-minister die verantwoordelijk is voor het Narmada-project in Madhya Pradesh, heeft al aangekondigd dat zijn regering de dam wil verhogen tot de oorspronkelijk geplande 138 meter. Zo zou meer elektriciteit opgewekt kunnen worden. Patkar heeft onlangs een brief geschreven aan Uma Barthi, de nieuwe eerste minister van Madhy Pradesh, met het verzoek om betrokken te worden in het besluit over de Sardar Sarovardam. Als Barthi realistisch is, dan moet ze zien dat duizenden families aan wie op papier rehabilitatie is beloofd, in werkelijkheid gewoon aan hun lot zijn overgelaten, aldus Patkar.

Ondanks de steun van de Congrespartij in Maharashtra, verwacht de NBA dat het moeilijk gaat worden om de plannen te blokkeren. Er ligt namelijk een overeenkomst tussen de staten die door de BJP bestuurd worden. In die overeenkomst is vastgelegd dat het stuwdammenproject voorgezet wordt.