Moorddadig geweld in Argentijnse gevangenissen

Twee maanden geleden vielen er bij een opstand in een andere Argentijnse gevangenis acht doden. Conflicten tussen leden van verschillende bendes die samen achter de tralies zitten, leveren vaak de vonk die de boel tot ontploffing brengt. Maar mensenrechtenorganisaties wijzen op dieperliggende oorzaken, zoals overbevolkte cellen, de mensonwaardige behandeling van de gevangenen en corrupte bewakers. Ze stellen dat de politieke wil ontbreekt om daar iets aan te doen.

In de gevangenis van Coronda, een stad in het noordoosten van Argentinië, gijzelden gedetineerden met zelfgemaakte messen maandag twee bewakers. Ze braken binnen in twee andere vleugels van de instelling, en staken daar elf gevangenen dood. Twee gedetineerden werden levend verbrand, zes anderen raakten gewond. Dinsdagmorgen hadden de gevangenisautoriteiten de zaak weer onder controle. De daders lieten de twee bewakers ongedeerd vrij, en maakten geen eisen of klachten bekend.

De directie van de gevangenis van Coronda schrijft het geweld toe aan de leden van rivaliserende bendes uit de nabijgelegen steden Santa Fe en Rosario die in Coronda hun straf uitzitten. Eduardo Verón, de vermoedelijke baas van de bende uit Santa Fe, was zondag in de gevangenis vermoord. Een wraakactie daarvoor mondde uit in het buitensporige geweld van maandag. Verwanten van de gevangenen vrezen dat er nog wraakacties komen.

Maar niet iedereen is tevreden met de uitleg van de directie. Door alles toe te schrijven aan een confrontatie tussen gevangenen uit twee verschillende steden, kan de regering haar verantwoordelijkheid ontlopen om dergelijke situaties te voorkomen, zegt Gustavo Palmieri, een medewerker van de Argentijnse mensenrechtenorganisatie CELS. Volgens Palmieri zijn er bij eerdere gevechten in de gevangenis van Coronda ook al doden en gewonden gevallen, maar kwamen er geen maatregelen om dergelijke incidenten te vermijden. Hetzelfde geldt ook voor andere gevangenissen in het land.

In een rapport dat in december vorig jaar werd gepubliceerd, brengt het CELS het geweld in verband met de overbevolking van veel gevangenissen, de slechte behandeling van de gedetineerden en het gemak waarmee bewakers kunnen worden omgekocht.

Het was niet lang wachten op een bevestiging van dat rapport. In februari haalde een opstand in de gevangenis van San Martín in de provincie Córdoba de voorpagina’s van de kranten. Bij het gewelddadige einde van een gijzeling van 70 bewakers en bezoekers, werden toen vijf gevangenen, twee bewakers en één politieagent gedood. De gijzelnemers eisten meer plaats en een betere verzorging. In de gevangenis zitten drie keer meer gevangenen vast dan voorzien.

Ook de gevangenis van Coronda zit overvol, al geeft Antonio Tesolini van de Coordinadora de Trabajo, een ngo uit Santa Fe die in de gevangenis werkt, toe dat de spanningen tussen leden van verschillende bendes de zaak er niet eenvoudiger op maken. Tesolini zegt dat zijn organisatie aandringt op een dialoog tussen de gedetineerden om verder geweld te voorkomen. Maar hij heeft de indruk dat de gevangenisleiding niet opgezet is met het werk dat de Coordinadora levert.

Opstanden en rellen zijn perfect te vermijden, zegt ook Maria Gómez, een advocate. De directies weten dat, en je kan je afvragen waarom de nodige maatregelen uitblijven. Ze kent voorbeelden van gevangenen die zonder nadenken naar verafgelegen instellingen worden overgebracht waar ze zo goed als zeker vijandig onthaald zullen worden door de plaatselijke gedetineerden.

De bewijzen dat er iets grondig fout zit in het Argentijnse gevangenissysteem, stapelen zich op. In de gevangenissen van de provincie Buenos Aires werden de eerste twee maanden van dit jaar 37 gedetineerden vermoord. De mensonterende behuizing van veel gevangenen in de provincie en talrijke gevallen van mishandeling en foltering werden vorig jaar gedocumenteerd in een officieel rapport. Gevangenen moeten het stellen met cellen zonder ramen of ramen zonder glas, toiletten zonder waterspoeling en douches met alleen koud water. Er is vaak gebrek aan voedsel en geneesmiddelen. Sommige gevangenissen hebben echte folterkamers waar gevangenen mishandeld worden.

In de westelijke provincie Mendoza is de toestand niet beter. In de Casa de Piedra, een gevangenis die gebouwd is voor 800 gedetineerden maar waar nu 2.400 mensen vast zitten, werden vorig jaar 16 gevangenen vermoord. Berichten over de gevangenismoorden in Mendoza leidden eind vorig jaar tot een bezoek van een delegatie van de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie. Die stuurde een rapport naar het Inter-Amerikaanse Hof voor de Mensenrechten, dat eventueel sancties kan uitspreken tegen de Argentijnse regering. (PD)