Morales wil spelletje quitte of dubbel met gouverneurs

Voor de aankondiging van de president werden woensdag de nieuwsuitzendingen en de live-verslagen van voetbalwedstrijden onderbroken. “Als de mensen zeggen: ‘Evo moet vertrekken’, heb ik daar geen probleem mee”, zei Morales. De president kondigde aan dat hij donderdag een wetsvoorstel in die zin zou indienen in het parlement, maar dat is voorlopig nog niet gebeurd. Na hevige onlusten in januari van dit jaar deed Morales al eens een gelijkaardig voorstel, maar dat raakte toen niet verder dan het parlement.
De vijf gouverneurs die het verzet tegen de door Morales geplande grondswetswijziging aanvoeren, hebben al gezegd dat ze bereid ook hun mandaat opnieuw in de waagschaal te leggen. Daarbij tekent zich wel een meningsverschil af over de criteria die nodig zijn om een mandaat te herroepen. In een interview met het nieuwsagentschap AP zei Morales dat hij zou aftreden als hij meer tegenstemmen zou krijgen dan dat er mensen voor hem stemden bij de jongste verkiezingen, toen hij 54 procent haalde. De gouverneurs vinden dat de helft van de stemmen plus één moet volstaan.
Met het voorstel neem Morales het politieke initiatief weer in handen kort nadat drie van de vijf opstandige gouverneurs naar Washington trokken om klacht in te dienen bij de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Ze vinden het ongehoord dat Morales op 24 november in de stad Sucre een ontwerp voor de nieuwe grondwet liet goedkeuren op een vergadering waar alleen de meerderheidspartijen aanwezig waren. De rechtse oppositie had de bijeenkomst geboycot. Schermutselingen tussen de politie en protesterende actievoerders kostten het leven aan drie betogers.
Morales heeft al laten verstaan dat het plebisciet de timing voor de nieuwe grondwet niet in het gedrang zal brengen. Uiterlijk op 14 december moet de grondwet worden gestemd, waarna de tekst opnieuw per referendum aan het volk zal worden voorgelegd.
Het conflict tussen Morales en de vijf gouverneurs loopt langs een etnische en socio-economische breuklijn die Brazilië doormidden deelt. De provincies in het oosten, bewoond door Bolivianen van Europese origine, hebben de rijkste gasvoorraden en beste landbouwgronden. Ze verzetten zich tegen Morales’ plannen om de gasrijkdom te nationaliseren en de landbouwgronden te herverdelen onder arme boeren.
Morales en zijn Movimento al Socialismo (MAS) hebben de steun van de inheemse meerderheid van de Boliviaanse bevolking, de cocaboeren in de arme westelijke provincies en een deel van de stedelijke arbeiders- en middenklasse. De president haalde zijn inspiratie voor zijn sociaal beleid in Venezuela in Cuba: een campagne tegen analfabetisme, gratis operaties tegen grauwe staar en een toelage van 26 dollar per maand voor arme families voor elk kind dat naar school gaat. Populaire maatregelen in een land waar 67 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft.
Door nieuwe contracten af te sluiten met de buitenlandse oliebedrijven die de Boliviaanse gasvoorraden exploiteren, is Morales erin geslaagd de overheidsinkomsten op te voeren van 150 miljoen tot bijna twee miljard dollar per jaar. De extra inkomsten komen vooral de aardgasrijke provincies ten goede die nu het conservatieve protest aanvoeren: Santa Cruz, Tarija, Beni en Pando. De vier provincies stemden in juli 2006 in een referendum voor meer autonomie, maar de vijf andere stemden tegen.
Volgens analisten is het niet zeker dat de opstandige provinciegouverneurs, die intussen de steun hebben gekregen van de gouverneur van Cochabamba, in een referendum hun mandaat met succes kunnen verdedigen. Maar voor de gouverneur van Chuquisaca, een vriend van Morales, ziet het er ronduit slecht uit. Na het geweld in Sucre en bedreigingen van de oppositie is hij ondergedoken. De twee westelijke provincies Oruro en Potosí zijn stevig in handen van de partij van de president. De gouverneur van La Paz vaart een koers ergens tussen Morales en de oppositie.