Mozambique, een Afrikaans Eldorado

Mozambique was tot voor kort een Afrikaans synoniem voor catastrofe. Er was de ravage van de burgeroorlog en de hongersnood in de nasleep daarvan, er waren de cyclonen met hun verwoestende overstromingen, er waren de droogtes. Vandaag is het land echter goed op weg om een nieuw eldorado te worden. Het IMF verwacht voor dit jaar een groei van het BBP met 8 procent, een voortzetting van de groei in de voorbije jaren, die in 2001 zelfs 13 procent bedroeg. Het aantal Mozambikanen dat onder de armoedegrens leeft, is de voorbije jaren gedaald is van 70 naar 54 procent van de bevolking.

Duizelingwekkende dynamiek

De exportlandbouw boomt. De suikerproductie zit bijna weer op 200.000 ton, het niveau van voor de onafhankelijkheid. Voor 2004 wordt een groei met 27 procent verwacht. De Amerikaanse Universal Leaf Tobacco Company bouwt een fabriek waarmee de tabaksproductie in twee jaar tijd verdrievoudigd zal worden. Verder trekt Mozambique heel wat blanke boeren uit Zimbabwe aan, sinds Robert Mugabe daar in 2000 zijn politiek van landbezetting heeft gelanceerd.
Ook het toerisme bloeit. De Zuid-Afrikanen komen opnieuw hun weekenden doorbrengen op de stranden van Maputo en de oprichting van het grensoverschrijdende natuurpark van Limpopo, dat het Zuid-Afrikaanse Krugerpark samensmelt met de aangrenzende natuurreservaten in Mozambique en Zimbabwe, leidt tot de bouw van nieuwe lodges aan de Mozambikaanse kant van de grens. In de noordelijke provincie Cabo Delgado bouwt een vennootschap uit de Verenigde Arabische Emiraten een toeristisch complex van 40 miljoen dollar. Of de sector zich nog verder zal ontwikkelen, zal afhangen van de mate waarin men in staat is om de criminaliteit aan banden te leggen die Maputo en vooral de Baixa, het havenkwartier, teistert.
Een hele stoet van buitenlandse investeerders komt richting Mozambique, aangetrokken door het gunstige investeringsklimaat met zijn belastingvrijstellingen. Bedrijven uit Noorwegen en Maleisië komen prospecteren naar gas en de Wereldbank investeert zo’n 110 miljoen dollar in de heraanleg van de spoorlijn naar de haven van Beira, wat de steenkoolindustrie landinwaarts dan weer nieuwe kansen geeft. De wegen- en spoorweginfrastructuur van Mozambique kan op grote investeringen rekenen, aangezien Mozambique de kortste uitweg naar de oceaan biedt voor de regio van Johannesburg, voor Zimbabwe, Malawi en Zambia. De autosnelweg van Maputo richting Zuid-Afrika is net aangelegd, de spoorverbinding tussen de twee landen wordt weldra gerenoveerd en een Zuid-Afrikaans consortium werkt aan de wederopbouw van de haveninstallaties in Maputo, langs waar Zuid-Afrika zijn citrusvruchten exporteert.
megaprojecten die in 2004 werden opgestart, moeten de verderzetting van die groei in de toekomst verzekeren. Een gaspijpleiding, die vanaf de offshore-gasvelden naar Zuid-Afrika gaat, goed voor een investering van 1,2 miljard dollar, werd in juni in gebruik genomen. Kort daarvoor had de Zuid-Afrikaanse aluminiumfabrikant Alusaf de capaciteit van zijn fabriek in Mosal verdubbeld tot 506.000 ton, een financiële injectie van 800 miljoen dollar.
Met zijn stuwdam op de Zambezi, in Cahora Bassa, heeft Mozambique nu al de grootste waterkrachtcentrale van zuidelijk Afrika. Het land overweegt momenteel hoe de energietoevoer naar Zuid-Afrika kan worden verhoogd kan worden. Dat kan door het opdrijven van de capaciteit van Cahora Bassa of door een nieuwe dam op de benedenloop van de Zambezi, in Mepanda Nkuwa. Het kostenplaatje van die laatste optie bedraagt 1,2 miljard dollar.
Milieuorganisaties vrezen dat zo’n 2000 veeboeren door dat project gedwongen zullen worden om hun land te verlaten, en dat de dam het vruchtbare slib zal tegenhouden dat nu zo gegeerd is bij de landbouwers stroomafwaarts.

en het slechte nieuws is…

De groei geldt helaas niet voor alle sectoren. De textielindustrie is door de Chinese concurrentie op sterven na dood. De landbouw voor voedingsgewassen zit in slechte papieren. Boeren uit de groene gordel rond Maputo klagen over de concurrentie uit Zuid-Afrika. In de noordelijke provincie Nampula hebben droogte en een ziekte op de maniok voor een slechte oogst gezorgd en men vreest er voor een voedselschaarste die zo’n 300.000 personen zou kunnen treffen. Ook de visvangst, goed voor 28 procent van de exportinkomsten, gaat achteruit, als gevolg van de overbevissing door de industriële visserij. De vernietiging van de mangroves, waar de schaaldieren zich voortplanten, maakt de zaak er niet beter op.
Het gemiddelde jaarinkomen per inwoner bedraagt in Mozambique 250 dollar. Uit verschillende hoeken klinkt het verwijt dat de schitterende projecten maar een heel beperkte impact hebben op de bevolking. ‘Megaprojecten alleen volstaan niet. Er moet gewerkt worden aan de ontwikkeling van kleine en middelgrote ondernemingen en er moet een oplossing gezocht worden voor de problemen van arbeiders en landbouwers’, erkent Armando Guebuza, verkiezingskandidaat voor het Frente de Libertacão de Moçambique (Frelimo), de partij die al sinds de onafhankelijkheid in 1975 aan de macht is.
Frelimo zit voor de verkiezingen op rozen. Met elke dag dat de presidents- en parlementsverkiezingen dichterbij komen, stijgt de kans op een overwinning voor Guebuza. Een peiling, uitgevoerd door het onafhankelijke Instituto Superior Politécnico Universitario in Maputo, voorspelt 72,8 procent van de stemmen voor Guebuza, tegenover 23,6 procent voor zijn grootste uitdager, Afonso Dhlakama. Dhlakama is de leider van Renamo, de grootste oppositiepartij en het voormalige opstandelingenleger dat ten tijde van de apartheid gesteund werd door Zuid-Afrika.
Dhlakama verwijt de huidige regering nepotisme en corruptie -terecht, volgens velen- maar weet zelf als belangrijkste oppositiekracht geen geloofwaardig alternatief aan te brengen. Graça Machel, de huidige vrouw van Nelson Mandela en weduwe van Samora Machel, de held van de onafhankelijkheid en het eerste staatshoofd van het land, verwoordt het zo: ‘Een van de problemen van de jonge Mozambikaanse democratie is dat de mensen niet het gevoel hebben dat die democratie hen toebehoort.’ Ondanks de algemene apathie, was de campagne behoorlijk bewogen.
In augustus vielen er in diverse steden doden tijdens botsingen tussen milities van Renamo en de oproerpolititie. Dhlakama heeft nochtans gezworen dat er geen nieuwe burgeroorlog komt. Ook Guebuza probeert de gemoederen te sussen, hij heeft het over incidents de parcours. Tijdens zijn bezoek aan Brussel, eind september, vertelde Guebuza MO* dat volgens hem alle voorwaarden vervuld zijn voor vreedzame verkiezingen. ‘Bovendien zullen internationale waarnemers erop toezien dat de verkiezingen correct en transparant verlopen’, verzekert hij. Hij vermeldde niet dat het pas na sterk aandringen van de Europese Unie was, dat Mozambique erin heeft toegestemd waarnemers toe te laten bij elke fase van de verkiezingen.