Muziekfestival brengt eventjes harmonie in Servië

Het vierdaagse festival EXIT, op 80 kilometer ten noorden van Belgrado, bracht meer dan 150.000 jonge Serviërs, Bosniërs, Kroaten, Macedoniërs, Montenegrijnen en Slovenen op de been. Vier nachten lang toverden ze het zeventiende-eeuwse fort van Novi Sad om tot een oord van verdraagzaamheid. De relaxte sfeer en de gezamenlijke interesse voor de bands konden de zware last van de oorlogstrauma’s en de bloedige nationalistische conflicten moeiteloos opzij zetten.

“Ik geloofde mijn vrienden niet toen die me vertelden over dit festival en deze sfeer”, zegt de 22-jarige Marijana Smolovic, afkomstig uit de Kroatische hoofdstad Zagreb. “Ik was erg sceptisch over het idee dat er iets was wat ons kan samenbrengen. Maar na alles wat ik hier gezien heb, moet ik mijn mening herzien.”

De festivalgangers kregen geen ticket maar een paspoort. Het idee van de organisatoren was om van EXIT een vrijstaat te maken - “de enige in de regio die niet uit bloedvergieten geboren is.” De filosofie zat er al in vanaf de eerste editie in 2000, toen Servië nog steeds geregeerd werd door Slobodan Milosevic. In de tien jaar van zijn regeerperiode viel Joegoslavië uiteen en stierven meer dan 100.000 mensen, vooral Bosnische moslims, Kroaten en etnische Albanezen. Milosevic liet een erfenis na van oorlogsmisdaden, etnische haat en economische ontreddering.

Novi Sad werd zwaar beschadigd tijdens de NAVO-bombardementen op Servië in 1999. De drie bruggen, een vitale link tussen de noordelijke provincie Vojvodina en de rest van het land, werden opgeblazen. De herstelling werd pas recent voltooid.

Wat er sindsdien veranderd is? “Erg veel, maar onze missie blijft dezelfde”, zegt Bojan Boskovic, één van de organisatoren. “Muziek gebruiken om mensen samen te brengen en goede wil te laten ontstaan.”

De sfeer van verdraagzaamheid is nergens zo tastbaar als op het tentenkamp onder het fort. Honderden tenten staan er in nette rijen en overal wappert de nationale vlag. “En niemand die daar een probleem van maakt”, zegt Hajrudin Bajramovic, een 25-jarige jongeman afkomstig uit de Bosnische hoofdstad Sarajevo. “Wij praten niet over de oorlog. We waren nog kinderen toen. Je moet naar de toekomst kijken, en dat is wat de meeste jonge mensen ook doen.”

De muziek zelf was groots. Meer dan 200 nationale en internationale groepen speelden op 26 podia. Politiek speelde maar een bijrol, maar EXIT is toch één van de meest politiek getinte festivals in Europa. Tijdens de opening verscheen Europees Commissaris voor de Uitbreiding Olli Rehn op het podium om mee te doen aan een paneldiscussie over de vrijheid om te reizen – een heikel thema in de landen van ex-Joegoslavië.

In tegenstelling tot hun ouders hebben jongeren in de Balkan nu een reeks visums nodig om te kunnen reizen naar de buurlanden. Dat zet een rem op de reislust. Uit een recente opiniepeiling bleek onlangs dat 80 procent van de jongeren tussen 18 en 25 nog nooit buiten hun land geweest zijn.

Maar daar kan snel verandering in komen. “De Europese Commissie zal volgende week een suggestie lanceren voor de liberalisering van de visumverplichting,” zegt Rehn. Alle landen van ex-Joegoslavië hopen toe te treden tot de EU tegen 2012.