‘Nationale Garde schuldig aan overmatig geweld, niet aan moord’

Tussen 27 februari en 5 maart 2004 escaleerde de diepe tegenstelling tussen aanhangers van de populistische linkse president Hugo Chávez en de brede oppositiebeweging. Het vuur in het kruitvat was de beslissing van de Nationale Verkiezingsraad dat van de 3,4 miljoen handtekeningen die de oppositie had verzameld om een referendum tegen Chávez af te dwingen slechts 1,8 miljoen geldig waren. Voor een referendum zijn minstens 2,4 handtekeningen nodig. Daarop blokkeerden aanhangers van de oppositie de straten met brandende autobanden en afval in de rijkere buurten van Caracas en andere steden. De Nationale Garde greep in. Er vielen doden; negen volgens de regering, dertien volgens de lokale media, die in grote mate de oppositie steunen. Vijftig mensen raakten gewond, honderden werden gearresteerd en daarvan minstens dertig berecht. De oppositie beweert dat acht mensen nog steeds vermist zijn.

Bij diverse gelegenheden prezen president Chávez en zijn minister van Defensie, legergeneraal Jorge García, het optreden van de Nationale Garde tijdens de demonstraties in die week. Het Forum voor het Leven, een koepelorganisatie van 12 mensenrechtenorganisaties, vond het ongehoord dat de regering de garde looft zonder diens mogelijke misbruiken, overmatig geweld of zware mensenrechtenschendingen te veroordelen. Het forum riep de Venezolaanse ombudsman op zich publiekelijk uit te spreken tegen de mishandeling en martelingen waarvan burgers getuigen, en drong aan op een rapport.

Een voorlopige versie van zo’n rapport is er nu. Het bevat documenten van alle klachten en zal dinsdag worden overgemaakt aan het parlement. Zijn algemene conclusie maakt Venezolaans ombudsman Germán Mundaraín nu al bekend. Hij zich sluit zich aan bij het standpunt van de regering dat geen enkele van de doden veroorzaakt lijkt door leden van de Nationale Garde. De autopsie van de twee meest in het oog lopende dodelijke slachtoffers bijvoorbeeld, Eva Carrizo en José Vilas, weerlegt volgens hem de aantijgingen van de oppositie dat ze door de nationale garde zijn doodgeschoten. De eerste werd gedood met een 9-milimeterpistool, een wapen dat de Garde beweert niet te gebruiken, de tweede werd getroffen door een knikker, waarschijnlijk uit een ‘chopo’ of eigengemaakt wapen.

De ombudsman ontkent ook dat er vermisten zijn: We hebben alle acht gerapporteerde gevallen van verdwijning opgevolgd, en ik kan u zeggen waar elk van die mensen zich momenteel bevinden, zegt Mundaraín. De aantijgingen dat gevangenen worden gemarteld vindt hij ongegrond. Hij stelt ten slotte dat de plaatselijke politie aan zijn taak verzaakte door aan de kant te blijven staan toen de demonstranten de Nationale Garde provoceerden. Het Forum voor het Leven gaf dat zelf al eerder toe.

Mundaraín vindt het wel duidelijk dat de Garde en de politie overmatig geweld gebruikten en zich schuldig maakten aan mishandeling, zoals het slaan van jonge arrestanten. Ze vuurden volgens hem ook overdreven veel rubberkogels af.

De ombudsman reageert ook op het laatste rapport van de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie. Dat maakte gewag van een ernstige verslechtering van de mensenrechtensituatie in Venezuela tussen mei 2002 en oktober 2003. Er zijn veel meningsverschillen geweest tussen de Commissie en de Venezolaanse regering. De Commissie heeft duidelijk stelling genomen ten voordele van de staatsgreep (die Chávez in april 2002 twee dagen zijn macht ontnam) en het rapport was het gevolg van die periode van meningsverschillen, zegt de ombudsman. Hij klaagt aan dat vele mensenrechtenrapporten in de media worden gebracht, maar niet tot bij de bevoegde autoriteiten geraken. Zowel de overheidspublicaties als de oppositiekranten functioneren als spreekbuis voor bepaalde politieke sectoren met hun eigen agenda. In Venezuela is alles gepolitiseerd, en ook de mensenrechtenkwestie is daaraan spijtig genoeg niet ontsnapt.