Oekraïne schuifelt voorzichtig richting NAVO

President Viktor Joesjtsjenko, eerste minister Joelia Timosjenko en parlementsvoorzitter Arseniy Yatsenyuk vragen in hun brief om op de NAVO-top in april in Boekarest te mogen toetreden tot het Actieplan voor Lidmaatschap (MAP) van de NAVO. De prowesterse politici willen Oekraïne zo stevig verankeren in het Europees-Atlantische kamp en de toenadering onomkeerbaar maken.
Nadat eerder al tien voormalige lidstaten van het Warschaupact zich aansloten bij de NAVO, volgt Moskou het initiatief met argusogen. Rusland werkt militair actief samen met Oekraïne en heeft een basis op de Krim. Beide landen hebben ook al samen met de NAVO militaire manoeuvres uitgevoerd.
Naar aanleiding van een bezoek van Joestsjenko aan Moskou erkende de Russische president Vladimir Poetin dat de NAVO-ambities van het buurland een interne aangelegenheid zijn. Maar Poetin zei ook dat Rusland in het geval van een toetreding genoodzaakt zou zijn raketten op Oekraïne te richten. Om de gemoederen te bedaren beloofde Joesjtsjenko dat Oekraïne niet zou toestaan dat er buitenlandse legerbasissen op Oekraïens grondgebied zouden komen.
“Rusland zal elke Oekraïense toenadering tot de NAVO afblokken, tot Oekraïne effectief lid wordt”, meent politologe Natalya Shapovalova van het in Kiev gebaseerde Internationaal Centrum voor Politiek Onderzoek. In tegenstelling tot veel media denkt ze niet dat de recente ruzie tussen Rusland en Oekraïne over gasleveringen iets met de NAVO te maken heeft. “Gazprom wil gewoon meer geld en de prijzen zullen blijven stijgen, of Oekraïne nu begint te onderhandelen met de NAVO of niet.”
Joesjtsjenko en de andere voorstanders van NAVO-lidmaatschap hopen op die manier het Oekraïense leger te moderniseren, buitenlandse investeringen aan te trekken en de wetgeving van het land dichter bij Europese standaarden te brengen. Het doel op langere termijn blijft namelijk toe te treden tot de Europese Unie. De meeste voorstanders van toenadering tot Europa wonen in het westen van Oekraïne.

Tactische spelletjes

De tegenstanders wonen vooral in het oosten en het zuiden van het land. Zij beschouwen de NAVO als een agressieve organisatie die mogelijk het leven van Oekraïense soldaten gaat kosten en het land vervreemdt van grote broer Rusland. In het parlement voert de Partij van de Regio’s van voormalig eerste minister Viktor Janoekovitsj het protest aan.
Volgens analiste Shapovalova bespeelt Janoekovitsj het NAVO-thema vooral uit politiek opportunisme. “De Partij van de Regio’s gooit het onderwerp op tafel nu ze in de oppositie zit, om de coalitie te verzwakken en punten te scoren bij haar achterban.” Toen Janoekovitsj vorig jaar zelf nog premier was, kreeg hij van voormalig Defensieminister Anatoliy Hrytsenko zelfs een pluim voor zijn inspanningen om Oekraïne dichter bij het Atlantisch bondgenootschap te brengen.
Premier Joelia Timosjenko is officieel voorstander van een “stapsgewijze” toenadering tot de NAVO. Volgens Shapovalova is die voorzichtige houding maar schijn: “Timosjenko loopt niet te koop met haar sympathie voor de NAVO omdat de meeste mensen ertegen zijn en ze in 2009 de presidentsverkiezingen hoopt te winnen.” Peilingen geven aan dat de helft van de Oekraïners tegen NAVO-lidmaatschap zijn. Slechts dertig procent vindt het een goed idee.