Offensief in Najaf vergiftigt sjiitische 'hearts and minds' - analyse

Onze grootste kwetsbaarheid is dat we de sjiitische meerderheid tegen ons in het harnas zouden jagen, verklaarde de gepensioneerde generaal Daniel Christman onlangs op USA Today. We kunnen elke tactische veldslag winnen, maar we verliezen de oorlog als we niet elke schermutseling afwegen tegen de bredere politieke context.

Toch is dat precies wat er vandaag gebeurt in Najaf. Een Amerikaans-Iraaks offensief heeft het ‘Leger van de Mahdi’, teruggedrongen in de moskee van Imam Ali, de heiligste plaats ter wereld voor de 120 miljoen sjiieten in de wereld.

Moqtada al Sadr, de leider van die militie, zou volgens al-Sadr gewond zijn geraakt door granaatscherven toen hij leden van zijn militie opzocht in het complex rond de moskee van Imam Ali in het oude centrum van Najaf. Die berichten werden later op de dag weer ontkend. Ook al blijft al-Sadr ongedeerd en blijft het sjiitische heiligdom ongeschonden, het eindresultaat zal desastreus zijn voor de Amerikaanse belangen in het Midden-Oosten.

Juan Cole, een Irak-expert aan de universiteit van Michigan, stelt dat de operatie in Najaf ook de geloofwaardigheid van de regering-Allawi ondermijnt. Allawi verliest het voordeel van de twijfel bij de Irakese bevolking. Ze zullen hem nu beschouwen als niets meer dan een stroman van de Amerikanen. Of erger nog: een agent. Die indruk wordt in ieder geval versterkt door de aanwezigheid van 2000 Amerikaanse soldaten, met in hun zog Amerikaanse vliegtuigen en ander materieel.

De operatie onder leiding van de Amerikaanse mariniers zorgt voor hoogoplopende spanningen binnen de interim-regering. De sjiitische vice-president Ibrahim Jaafari, zowat de populairste politicus binnen de regering, distantieerde zich woensdag van de Amerikaanse aanwezigheid in Najaf. De soennitische Raad van Moslimgeestelijken vaardigde een fatwa uit die moslims opdroeg om geen andere moslims te doden - een demarche die overkomt als een wederdienst voor de steun die sjiieten boden toen de Amerikaanse mariniers in april soennitische strijders belegerden in Fallujah.

Wat er nu gebeurt in Najaf doet velen denken aan april 1991, toen Saddam Hoessein een sjiitische opstand in bloed smoorde. Het bewind in Irak begint steeds meer Baath-trekken te vertonen, vindt Irak-kenner Cole. De Iraakse interim-president Allawi is zelf een sjiiet maar was een rijzende ster in Saddams Baath-partij toen hij er in de jaren 70 uitstapte. Hij heeft duizenden voormalige partijleden die werden weggezuiverd in de eerste dagen van de Amerikaanse bezetting terug op hun post gezet. Als dat al aanleiding gaf tot vrees voor een Baath-revival, dan is het offensief tegen het Leger van Mahdi Army daarvan voor velen het bewijs.

Cole voorspelt dat er een sjiitische opstand komt in het zuiden van het land, naar het voorbeeld van wat zich voordeed in de soennitische driehoek (het gebied tussen Bagdad, Tikrit en Ramadi). De laatste dagen kwam het tot massademonstraties in vijf steden in het zuiden. Van het zuiden werd steeds gezegd dat het relatief rustig is, maar ik denk dat die periode nu voorbij is, zegt Cole. Je kan het Leger van Mahdi niet verslaan. Dat bestaat voornamelijk uit jeugdbendes. De leden komen uit clans op het platteland - voor elk militielid dat je doodt, staan er twee familieleden op om bloedwraak te nemen.

Ook buiten Irak zal de verwonding en/of gevangenneming van al Sadr grote implicaties hebben. Sjiieten van Libanon tot Pakistan voelen zich verbonden met het lot van hun broeders is Irak. De regering in buurland Iran staat al onder druk van de Revolutionaire Garde om de sjiitische belangen te verdedigen. De Libanese Hezbollah zal in actie komen en de Amerikaanse marinebasis in Bahrein zal het eerste doelwit worden, meent Cole. Ik denk dat hieruit nog meer terrorisme voortkomen. Dit maakt Amerika tot de nieuwe tiran in de ogen van de 1,2 miljoen sjiieten wereldwijd. (MM/ADR)