‘In olie van Total zit geen water, maar bloed’

Total heeft de Birmese junta financieel en moreel ondersteund en logistieke en militaire steun geleverd voor een specifiek pijplijnproject, wat leidde tot enorme mensenrechtenschendingen en dwangarbeid. Total beweert dat er niets aan de hand is en dat, indien er iets gebeurde, zij er niet van op de hoogte waren. De Franse oliegigant sloot in 1992 een contract met het Birmese staatsbedrijf Myanmar Oil and Gas Enterprise voor de exploitatie van het gasveld in Yadana.

Honderd stukken bewijsmateriaal

Vier Birmese vluchtelingen legden in 2002 een klacht neer in Brussel tegen Total. De minister van justitie heeft het Federaal Parket gevraagd om het onderzoek nu opnieuw op te starten. Alexis Deswaef, een van de advocaten die de vier Birmese aanklagers verdedigt, heeft het over de advocaten van Total: “Ze verwijzen naar een arrest uit 2005 om aan te tonen dat het onderzoek tegen Total beëindigd is. Maar dit arrest is gebaseerd op een wetsartikel van de genocidewet.”
Die wet is intussen vernietigd. “Als een wetsartikel vernietigd wordt, dan bestaat het niet meer en wordt het ook geacht nooit bestaan te hebben.” Het arrest van 2005 heeft dus geen kracht en de vier aanklagers willen dat het onderzoek nu ten gronde gevoerd wordt.
Total wil dit blijkbaar koste wat het kost vermijden. Het probeert dit op twee manieren te doen. De eerste manier is het ‘omkopen van de slachtoffers.’ Unocal, partner van Total in de VS, heeft daarvoor 30 miljoen dollar neergeteld, in Frankrijk is er vijf miljoen euro betaald. Volgens Alexis Deswaef is in België tot driemaal toe getracht om met “een dik pak geld” de zaak stil te leggen. Hij meent dat dit “toch bizar gedrag is voor iemand die zich niets te verwijten heeft.” De tweede manier is het inroepen van procedureregels.
“We hebben meer dan 100 stukken bewijsmateriaal ter staving, onder andere correspondentie tussen Total en Unocal waar ze spreken over deze dwangarbeid ten gunste van hun project. Als dat ten gronde voor de rechter komt, dan is het een boulevard naar het Hof van Assisen,” zegt Deswaef. En wie spreekt over het Hof van Assisen, die spreekt over gevangenisstraffen, ook voor onder andere Thierry Desmarest. Die was CEO van Total van 2000 tot 2007. De man werd door Fortune in 2003 als elfde duurste Europese CEO gerangschikt wat betreft jaarlijkse vergoeding (met 4,3 miljoen euro).

Twaalf jaar en gearresteerd

Aung Maw Zin (32), een van de aanklagers, getuigt. “Ik en mijn familie waren betrokken in het democratiseringsproces in Birma. Ik ben vier keer gearresteerd, de eerste keer toen ik slechts twaalf jaar oud was. De meeste van mijn familieleden zijn vele keren gearresteerd. Mijn oudste broer is journalist en hij zit al meer dan een jaar in de gevangenis. Zijn zogenaamde misdaad? De mensenrechten bevorderen in Birma. Eén van mijn beste vrienden werd veroordeeld tot 60 jaar gevangenisstraf. Hij stierf twee jaar geleden in de gevangenis door foltering.”
Op de vraag of het nog mogelijk is contact te hebben met mensen ter plekke geeft hij mee: “Het is moeilijk en gevaarlijk, maar ik heb nog contact met mijn familie daar. Ik kan niet teruggaan, om evidente redenen. Mijn moeder stierf twee jaar geleden en ik kon niet terug om haar te zien.”

Steunpilaar van het regime

Oppositieleidster, Nobelprijswinnares en politiek gevangene Aung San Suu Kyi zei al in 1996 dat Total één van de belangrijkste steunpilaren van het regime in Birma was. In 2000 herhaalde ze haar beschuldiging in Le Nouvel Observateur, waarin ze zei dat Total zich volkomen bewust was van wat de firma deed door te investeren in Birma op een moment dat andere bedrijven zich terugtrokken uit ethische overwegingen.
Deswaef voert aan dat veertig procent van de inkomsten van het Birmese regime van Total afkomstig zijn. Dit laat het regime toe om veertig procent van zijn budget aan het leger te besteden. In 2007 heeft Total 972 miljoen dollar aan het regime betaald en Deswaef gaf in zijn pleidooi mee “dat we allemaal weten dat er in de olie van Total geen water zit, maar bloed.”
Aung Maw Zin wil niet weten van “een dik pak geld”. Over zijn motivatie voor de rechtszaak zegt hij: “Ik doe dit niet alleen voor mezelf, maar voor alle mensen die lijden in Birma en gaan kans hebben iets te doen, omdat er geen rechtssysteem is in Birma. Het is een van de ergste militaire regimes ter wereld.” Een uitspraak wordt verwacht op 29 oktober.