Onrust over Chavez’ “socialistische grondwet” groeit

“Een socialistische grondwet voor een socialistische staat”, zo vatte jurist en volksvertegenwoordiger Carlos Escarrá het constitutionele ontwerp samen tegenover journalisten. Escarrá is lid van de door de president samengestelde commissie die achter gesloten deuren aan de nieuwe grondwet heeft gewerkt.
De huidige grondwet dateert van Chávez’ eerste ambtsperiode die begon in 1999 en werd uitgewerkt door een grondwetgevend parlement. Ze maakt van Venezuela een land met economische vrijheid en zegt dat de staat “het privé-initiatief zal bevorderen en ervoor zal zorgen dat rijkdom wordt gecreëerd en rechtvaardig verdeeld.”
Uit wat er over de nieuwe grondwet in de media is bekendgeraakt, blijkt dat enkel de eerste negen van de 350 paragrafen, die gaan over de definitie van het land en zijn symbolen, intact zijn gelaten. Chávez gaf al aan dat het eerste hoofdstuk van het ‘socialistische’ ontwerp gaat over economische rechten. “De overheid heeft de opdracht een socialistisch economisch model op te bouwen dat is gebaseerd op humanistische waarden en het overwicht van het gemeenschappelijk belang op dat van het individu”, zei de president.
“Chávez heeft uiteindelijk het laatste woord over wat er in het ontwerp komt en wat niet”, zei Escarrá op de persconferentie. De jurist lichtte evenwel al een tipje van de sluier op en had het over vijf “fundamentele veranderingen”. De eerste is de notie van “macht door het volk, waarbij de bevolking, bijvoorbeeld georganiseerd in gemeenteraden, het beleid van de overheid niet alleen mee zal uitvoeren maar zelf vorm geven.”
Een tweede wijziging heeft te maken met “de geometrie van de macht en de indeling van het grondgebied.” De provinciegouverneurs en burgemeesters blijven bestaan, maar de president krijgt meer macht om in te grijpen in de regionale en lokale politiek. Zo wil Chávez verhinderen dat lokale “potentaten” een beleid voeren “dat niets te maken heeft met de revolutie.”
Als derde verandering noemde Escarrá het economische hoofdstuk en waarschuwde hij “dat we geen Cubaans of Vietnamees socialisme willen, maar een socialisme dat we zelf hebben gemaakt.”
Volgens Oscar Schémel van het marktonderzoeksbureau Hinterlaces verwerpt 81 procent van de Venezolanen een klassenloze maatschappij, houdt 78 procent vast aan de democratie als regeringsvorm en is 85 procent gekant tegen de Cubaanse variant van het socialisme.
Escarrá vermeldde tenslotte “een collectieve visie op de basisrechten, niet het recht van het ‘ik’ maar het recht van het ‘wij’ en “veranderingen in de manier waarop de staat is georganiseerd.”
Onder die laatste noemer valt de omstreden onbeperkte herverkiezing van de president. Volgens de huidige regels mag Chávez zich na zijn huidige ambtstermijn, die duurt tot 2013, niet meer verkiesbaar stellen. De Venezolaanse sterke man heeft echter herhaaldelijk te kennen gegeven dat hij wil aanblijven tot minstens 2021.
Volgens de oppositiepartijen is de onbeperkte herverkiezing, die overigens enkel voor de president zou gelden, niet goed voor de democratische hygiëne in Venezuela. “De president wil elke mogelijk tegenmacht platwalsen”, zegt Manuel Rosales, de gouverneur van de provincie Zulia die bij de presidentsverkiezingen van 2006 opkwam als tegenkandidaat. Volgens Chávez is de nieuwe grondwet geen simpele hervorming, maar “een fundamentele wijziging van de structuur van de republiek.”
“Een stap terug voor de democratie”, zo noemt Gerardo Fernández, de grondwetspecialist van de voornaamste oppositiepartij, Un Nuevo Tiempo, wat er is uitgelekt over het ontwerp. “De president wil een tekst die de staat, de sociale relaties, het onderwijs, de cultuur en het leger stevig op ideologische leest schoeit.”
Aanhangers van Chávez lieten verstaan dat het ontwerp mogelijk nog voor het einde van de maand wordt overgemaakt aan het parlement. Dat zou halfweg augustus kunnen beginnen met het debat over de nieuwe grondwet. Veel discussie valt er niet te verwachten, want omdat de oppositie de presidentsverkiezingen van 2005 heeft geboycot zijn alle 167 parlementsleden aanhangers van de president.
Tenslotte moeten de Venezolanen de nieuwe grondwet goedkeuren in een referendum. Chávez, die alle politieke organen controleert en dus ook de instanties die toezicht houden verkiezingen, kan daarvoor een gunstig moment afwachten, mogelijk dit jaar nog of in 2008.
Zestien van de 27,5 miljoen Venezolanen zijn ouder dan 18 en staan ingeschreven op de kieslijsten. 5,6 miljoen mensen zouden bereid zijn lid te worden van de socialistische eenheidspartij die Chávez momenteel aan het oprichten is. Volksvertegenwoordiger Escarrá acht het naar eigen zeggen “op korte of middenlange termijn onmogelijk om een volksraadpleging te verliezen.”