'Positieve discriminatie helpt alleen zwarte bovenlaag'

De structurele ongelijkheid van het apartheidsregime werkt nog altijd door.
Zwarte Zuid-Afrikanen leiden een uitzichtloos bestaan in autonome
thuislanden of de sloppenwijken van de grote steden. De verbittering is
groot, niet alleen bij de ruim vijf miljoen overwegend zwarte werklozen. In
1994 kregen we politieke onafhankelijkheid, zegt veiligheidsagent James
Molefe, De blanken hebben de macht in zwarte handen gegeven, maar de
rijkdom bij zich gehouden.

De Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki probeert met een programma voor
Black Economic Empowerment de welvaartskoek rechtvaardiger te verdelen. De
regering formuleerde totnogtoe twee doelstellingen. Binnen tien jaar moet
zesentwintig tien procent van de mijnen en een kwart van de financiële
sector in handen zijn van zwarten. Mbeki wil in de komende vijf jaar 2,4
miljard dollar investeren in positieve discriminatie.

Enkele grote bedrijven investeren eveneens in kansen voor zwarten. Het
mijnbouwbedrijf AngloAmerican spendeert 1,7 miljard dollar en wil in de
volgende vijf jaar het percentage zwarte kaderleden van 20 op 40 procent
brengen. Het telecommunicatiebedrijf Telkom gaf sinds 1997 2,9 miljard
dollar uit voor de integratie van zwarten, vrouwen en gehandicapten.

Een vaak gehoorde kritiek is dat de positieve discriminatie slechts een
kleine bovenlaag ten goede komt. We zijn gewoon een groepje miljonairs en
miljardairs aan het maken, vindt Douglas Gibson van de oppositiepartij
Democratic Alliance, Wat we nodig hebben is meer groei, om jobs te creëren
en armoede te bestrijden.

Ook zwarte groepen hebben kritiek op het programma. Black Empowerment is
niet bedoeld om iets te veranderen voor het gewone volk, meent Dan Habedi
van de Azanian Peoples Organisation (AZAPO), Het is een poging van de
zwarte zakenwereld om beleidsmaatregelen door te drukken waarvan zij kunnen
profiteren.

Hier en daar zijn er niettemin tekenen van hoop. Op de effectenbeurs van
Johannesburg is de verandering duidelijk merkbaar. De raden van bestuur en
directiecomités van de bedrijven op de Johannesburg Stock Exchange worden
minder blank en minder mannelijk, zegt Shoni Makhari van het
onderzoeksbureau EmpowerDEX Het percentage zwarte directeurs is gestegen
van 1,2 procent in 1992 tot 14,2 procent.