Protest minderheden meer dan enkel imagoprobleem voor China

Peking gaf vorige week toe dat het naast Tibet ook protest van de Oejgoeren had  moeten smoren, een Turks sprekende en voornamelijk Islamitische minderheid in de noordwestelijke provincie Xinjiang. De protesten waren ontstaan in de stad Hotan op het moment dat de Chinese militaire operatie in het naburige Tibet in volle gang was.

“Een klein aantal elementen probeerde de bevolking aan te sporen tot separatisme, zorgde voor ordeverstoring op een marktplaats en probeerde de massa zelfs aan te sporen tot een opstand”, zei de regionale overheid in een verklaring.

Hotan, een afgeleven grensstad aan de zuidelijke rand van de Taklamakan woestijn, was al eerder het toneel van protesten, met name in 1954, de late jaren negentig en 2001. De verzuchtingen van de Oejgoeren zijn gelijkaardig aan die van de Tibetanen: ze noemen de autonomie van hun regio niet meer dan symbolisch omdat alle belangrijke beslissingen door de Chinese communistische partij genomen worden en bijna alle hoge posten in die partij door etnische Chinezen ingenomen worden. Hoewel de Oejgoeren meer dan 90 procent van de bevolking uitmaakten toen de Chinezen de macht grepen in de regio in 1949, vormen ze nu nog amper de helft van de inwoners.

Het gebied is rijk aan grondstoffen en vormt daardoor het speerpunt van de Chinese campagne om de westelijke provincies te ontwikkelen. Peking probeerde Xinjiang te temmen met de gekende combinatie van economische modernisering en harde politieke controle. Maar de instroom van migranten uit andere delen van China en de politieke inmenging in religieuze activiteiten deed de onvrede en het protest onder lokale Oejgoeren toenemen.

Peking ziet dat anders: volgens de Chinese overheid is de Xinjiang Oeigoerse Autonome regio, zoals het gebied formeel heet, een broeinest voor separatisten en radicale islamitische groepen.

Na de aanslagen van 11 september verbond China de strijd tegen de Oejgoerse separatisten met de globale strijd tegen de terreur. Volgens de overheid kregen honderden Oejgoeren hun training in kampen van de Taliban in Afghanistan. In een interview in maart waarschuwde het hoofd van de communistische partij in Xinjiang, Wang Lequan, dat China geen ruimte liet voor protesten in de provincie in aanloop naar de Olympische Spelen: “Het maakt niet uit wie het is of van welke nationaliteit: separatisten en terroristen zullen we verpletteren. Er is daar geen twijfel over.”

Het nieuws van de onderdrukte protesten in Xinjiang raakte bekend op het moment dat de Olympische vlam Turkije bereikte. De Oejgoerse groepen in ballingschap hebben een alliantie gesloten met de Tibetaanse organisaties die tegen Peking betogen. Bij de protesten pakten de Turkse ordediensten minstens zes Oejgoeren op.

Verraders

De boze reactie van Peking liet niet lang op zich wachten. “De bedoelingen van die saboteurs is glashelder. De tocht van de olympische vlam verhinderen en ondermijnen is een flagrante provocatie van de Olympische gedachte en een uitdaging naar de volkeren in de wereld”, zei Jiang Yu, woordvoerder voor het Chinese ministerie voor Buitenlandse Zaken.

Toch zien steeds meer waarnemers de protesten in aanloop van de Olympische Spelen niet meer zuiver als een aanklacht op de mensenrechten in China. De inzet van de protesten is meer en meer de greep van Peking op de westelijke regio’s.

“De protesten die we nu zien zijn het gevolg van de terughoudendheid van de communistische partij om het falen van hun antiseparatistische campagne toe te geven”, zegt Wang Lixiong, een schrijver en onderzoeker in Peking die uitvoerig gereisd heeft in Xinjiang en Tibet. “Er zijn in het verleden protesten geweest, en er zullen er nog veel komen in de toekomst als Peking het geweer niet van schouder verwisselt en voor een andere aanpak kiest.” Een andere waarnemer, die anoniem wil blijven, zei dat er sinds de laten jaren tachtig geen dergelijke sterke beweging voor zelfbestuur geweest is.

China reageert op het groeiende protest met harde woorden en bestempelt de betogers onomwonden als verraders. “Wie het moederland niet liefheeft, kan geen menselijk wezen genoemd worden”, zei het hoofd van de communistische partij in Tibet, Zhang Qingli.