Regularisatie 2010

Een enorm tv-scherm palmt de complete kamerhoek in. ‘Kwestie van wat sfeer te brengen in een leeg huis’, lacht Imer Kajtazi (31). ‘Leeg’ is wat sterk uitgedrukt voor de voormalige kaaswinkel in het centrum van Temse die Kajtazi nu betrekt.
Kajtazi verhuisde een maand geleden van Sint-Niklaas naar hier, samen met zijn vrouw en tien kinderen –tussen zeven maanden en zestien jaar. Kajtazi kreeg een permanente verblijfsvergunning bij de vorige regularisatie in 2000.
Hij was de eerste van de Kosovaarse Romagemeenschap in het Waasland –ongeveer 700 mensen– die papieren kreeg. ‘Ik heb de ganse route afgelegd, van mensensmokkelaar tot asielaanvrager onder valse identiteit. Het gekke was dat ik pas in 1998 in België was aangekomen en –volgens de Dublin-Conventie– nog eens werd teruggestuurd naar Duitsland. Ik voldeed niet aan het criterium van langdurig verblijf van minstens vijf jaar.’
De tv die nu dienst doet als een tableau vivant was voor Kajtazi destijds het alternatief voor een inburgeringstraject en een snelcursus Vlaams. ‘Toen ik me moest aanmelden bij de regularisatiecommissie, was de eerste vraag of ik een tolk nodig had. Dat was dus niet zo, en een tijdje later kreeg ik een gunstig advies.’ Daarna ging Kajtazi mét een contract aan de slag bij het Provinciaal Integratiecentrum van Oost-Vlaanderen.

Ja kan je krijgen

Het is einde juli, een week nadat de federale regering de krijtlijnen van het zogenaamde Alexius-akkoord heeft uitgetekend. Vluchtelingenorganisaties en advocaten reageerden over het algemeen vrij positief, maar er is ook kritiek. Zo is er nog steeds geen sprake van duidelijke criteria voor de toekomst, wat tot rechtsonzekerheid leidt.
‘Mensen die na 31 maart 2007 een 9bis (humanitaire regularisatie, td) hebben ingediend, zullen het zeer moeilijk krijgen’, zegt Tetty Rooze van het Antwerpse centrum algemeen welzijnswerk De Terp. ‘Zij kunnen enkel blijven als ze “buitengewone omstandigheden” kunnen bewijzen. Maar wat dit inhoudt is nog altijd heel vaag.’
In Antwerpen zit het eerste grote informatiemoment van hulporganisaties voor mensen zonder papieren er al op. Het was druk, er kwamen 160 mensen op af, zegt Rooze. Ook in het pand van de vzw VLOS (Vluchtelingen Ondersteuning Sint-Niklaas), midden in een volkse buurt, laat de drukte zich al voelen. Veel mensen die al jaren in onzekerheid leven, zien een lichtpuntje, misschien komen ze wel in aanmerking.
Jozef Hertsens, coördinator van de vzw VLOS: ‘We krijgen veel vragen en er is nogal wat verwarring. Niet iedereen weet dat het niet om een collectieve regularisatie zoals in 2000 gaat. De mensen die voldoen aan een optelsom van de voorwaarden kunnen we onder voorbehoud geruststellen. De anderen zullen moeten afwachten tot het vademecum voor hulpverleners er is.’
Die handleiding, in allerijl klaargestoomd door de kabinetten van de ministers Wathelet en Milquet en het Forum voor Asiel en Migratie, moet meer duidelijkheid brengen. ‘Maar intussen raden we iedereen wel aan om papieren te verzamelen. We raden ook iederéén aan zijn kansen te wagen’, zegt Hertsens.
‘Alleen leerde een enquête na de vorige regularisatiecampagne dat een aantal mensen geen regularisatie durfde aanvragen, uit angst opgepakt te worden. Ook nu wantrouwen mensen zonder papieren de officiële instanties. Naast een stevig communicatiebeleid moet er een officieel “moratorium” komen op gedwongen uitwijzingen van mensen die zich aanmelden voor regularisatie.’

Uit angst om opgepakt te worden, durft een aantal mensen geen regularisatie aanvragen. Maar we raden iedereen aan zijn kans te wagen.

Half werk

Veel geregulariseerden uit 2000 doen het goed, zo blijkt uit een studie van het centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck van de Universiteit Antwerpen. Vooral de mensen die al legaal gewerkt hadden voor hun regularisatie, vormen een succesvolle groep met een job, een huis en kinderen die het goed doen op school. Ook de hulpverleners hebben de indruk dat mensen die geregulariseerd werden in 2000 zich goed redden.
 ‘Mensen die geslaagd zijn, zie je niet meer terug, en dat is meestal een goed teken,’ zegt Hertsens. ‘Al blijft een groep zoals de Roma het zeer moeilijk hebben om in de reguliere maatschappij te integreren.’ Volgens Tetty Rooze blijft maar een zeer beperkt aantal geregulariseerde mensen gebruik maken van de dienstverlening van De Terp.
‘Het zijn vooral de kwetsbare groepen die terugkomen, zoals alleenstaande vrouwen zonder sociaal netwerk.’ Ook Kati Verstrepen zag weinig mensen terug. ‘Zij kwamen vooral voor advies over het opstarten van een eigen zaak of over nationaliteitsverwerving. Ik heb natuurlijk geen cijfers, maar dit zegt iets over hoe mensen een nieuwe levensdraad hebben opgepakt. Ze hebben de weg gevonden naar een regulier bestaan. Vergeet niet dat veel van de mensen zonder papieren smeken om te mógen werken.’

Administratieve sluier

De komende regularisatiecampagne geeft de zogenaamde economische migratie een plaats, maar juist over de vereiste arbeidsdocumenten –sowieso al een kluwen– ligt een administratieve sluier. Naast de kennis van landstalen en sociale banden met België moeten mensen kunnen aantonen dat ze kunnen werken.
Dat betekent dat ze een arbeidscontract en een arbeidskaart B moeten kunnen voorleggen. En daarvoor hebben ze een tijdelijk verblijfsdocument of een attest van immatriculatie nodig. ‘Wanneer en voor hoelang krijgen ze dat?’, vraagt Rooze zich af. ‘Een identiteitsbewijs is ook essentieel  om –in het kader van een degelijk activeringsplan– de weg te vinden naar de VDAB of een inburgeringstraject.’
Het is kort dag om achter arbeidscontracten te gaan, want de aanvraagperiode voor regularisatie loopt maar tot 15 december. Het is volgens Verstrepen niet evident voor mensen met een tijdelijke vergunning om tegen dan al aan een arbeidscontract te geraken. De Unie van Zelfstandige Ondernemers vraagt snel duidelijkheid. Welke dossiers moet de werkgever indienen, een arbeidscontract of een belofte tot aanwerving? En waar hij zo een dossier ingedienen?
Kajtazi vindt dat de Belgische regering een verkeerde gedachtegang volgt.
Werk is de sleutel tot integratie, niet omgekeerd. Kajtazi: ‘Vreemdelingen die zich hier willen vestigen moeten eerst integreren, dan pas krijgen ze een verblijfsstatuut. Maar als je niet mag werken en je hebt een gezin te voeden, dan komt zorgen voor brood op de plank op de eerste plaats. Dan staat je hoofd niet naar het taal- of inburgeringscursussen.