Sahellanden hebben afspraak met honger

Twee jaar geleden balanceerden in Niger drie miljoen mensen op het randje van de hongerdood. Voor honderden kinderen kwam de voedselhulp te laat. Heeft de wereld lessen geleerd uit die ramp?
Nee, zeggen de auteurs van een nieuw rapport dat de voedselveiligheid van de inwoners van de Sahel onderzoekt, de halfwoestijn tussen de Sahara en de West-Afrikaanse tropen.
“Men gaat ervan uit dat de hongersnood in Niger veroorzaakt werd door een lange periode van droogte en sprinkhanenplagen die de oogst decimeerden”, zegt Vanessa Rubin van de hulporganisatie CARE International. “De hoge voedselprijzen verergerden het probleem nog. Maar dat waren gewoon aanleidingen. De echte oorzaak is dat de mensen in Niger erg kwetsbaar zijn. Dat is nog altijd het geval.” En dat geldt ook voor andere Sahellanden.
Volgens het rapport ‘Beyond Any Drought’ zit het gros van de bevolking in Niger, Burkina Faso en Mali op zijn tandvlees omdat er te weinig oog is voor de noden van boeren en omdat vrouwen geen toegang hebben tot onderwijs en nauwelijks eigendomsrechten hebben. De landbouw, de belangrijkste bron van inkomsten in de regio, blijft daardoor onderontwikkeld, terwijl er nauwelijks alternatieve werkgelegenheid ontstaat. De verwoestijning, die het landbouwareaal in de Sahel doet inkrimpen en de kwaliteit van de bodems aantast, maakt het leven op het platteland nog moeilijker.
“De geschiedenis zal zich herhalen als de regeringen in de Sahel en de donorlanden niet een heel nieuwe strategie voor de regio uitdenken”, zegt  Camilla Toulmin, de directeur van het Internationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling (IIED) in Londen dat meewerkte aan het rapport. “We moeten vertrekken van de kennis, vaardigheden en prioriteiten van de mensen ter plekke. Het recht van plaatselijke bevolkingsgroepen op grond en water moet worden versterkt, net als hun inspraak in belangrijke beslissingen.”
De auteurs van het rapport roepen de rijke landen op meer steun te verlenen aan de Sahellanden en noodhulp beter af te stemmen op langtermijnprojecten in de regio. Volgens de Organisatie voor Voedsel en Landbouw van de VN (FAO) is de hulp in de landbouwsector en voor plattelandsgebieden de laatste decennia teruggelopen. Donoren kunnen onder meer steun verlenen aan landbouwkundig onderzoek, landbouwvoorlichting en de verbetering van wegen en spoorlijnen om de oogst naar afnemers te vervoeren.
Ook de Sahellanden zelf kunnen meer doen. “Ze zouden alternatieve economische activiteiten moeten bevorderen, zoals bijenkweek of ecotoerisme”, suggereert Frank Musasiri, de voorzitter van het NGO Coördinatiecomité tegen Verwoestijning in Kenia. “Ook kunstnijverheid kan een interessante bijverdienste vormen.”
Maar de verwoestijning is een enorme uitdaging. “Het is duidelijk dat Afrika het met minder water zal moeten stellen”, zegt Richard Worthington van de Zuid-Afrikaanse milieuorganisatie Earthlife Africa. “Er is nu al minder water in de Sahel.”