Sally Choi over Waardig Werk, de 11.11.11-campagne

11.11.11 gaat dit weekend en de volgende dagen de straat op in Vlaanderen en Brussel. Dat geeft  nu al enkele jaren aanleiding tot virulente aanvallen op de organisatie en op de ontwikkelingssamenwerking in het algemeen -zoals vrijdag nog eens door Derk Jan Eppink in De Standaard. Maar de campagne is ook traditioneel een moment om enkele partners uit het Zuiden naar België te halen, zodat ze zelf kunnen vertellen wat ze belangrijk vinden. Eén van die partners is Sally Choi uit Hongkong, China.
Waardig werk staat al enkele jaren op de internationale agenda. Zijn daar al effecten van te zien in de arbeidsomstanigheden in China of Azië?
Sally Choi: AMRC is al van voor de waardig werk-campagne bezig met de rechten van werknemers te verdedigen. De Waardig Werk-campagne is een extra instrument om deze rechten te verdedigen. In China is Waardig Werk namelijk geen vaak gebruikt concept als je praat over rechten voor werknemers. Vakbonden in China zullen naar de wettelijke rechten verwijzen. Maar we zien wel dat het concept van Waardig Werk helpt voor het huispersoneel die niet in de fabriek werken. In de meeste landen is huispersoneel niet erkend als werknemer door de wet. Als ze opkomen voor hun rechten, dan hebben ze daar geen enkele wettelijke basis voor. Voor die groep is Waardig Werk een nuttige standaard, omdat het betekent: arbeidsrechten, het recht om zich te organiseren, een waardig inkomen en sociale zekerheid.
In China is huispersoneel niet wettelijk beschermd?
Sally Choi: Wel, het is vrij gecompliceerd, omdat de arbeidswetgeving het over bedrijven heeft en de relatie ervan met werknemers. Maar huispersoneel werkt bij families of gezinnen –die niet als een “werkgever”erkend worden– en dus vallen ze niet onder die arbeidswetgeving.
Maar de overheid begint sinds een jaar of twee de principes uit de waardig werk-campagne over te nemen in haar documenten en regels. Maar als we praten met lokale organisaties merken we dat ze de termen wel kennen, maar ze zelf nog niet gebruiken in hun campagnes.
Verbeteren de arbeidsomstandigheden en inkomens van Aziatische werkers?
Sally Choi: Het is erg moeilijk om te veralgemenen. In sommige delen van Azië krijgen werknemers betere inkomens of krijgen ze meer voordelen. De voorbije tien jaar zijn er in China bijvoorbeeld veel regels rond arbeidswetgeving gekomen, zoals sociale verzekering, ziekteverzekering,… We zien meer arbeidsbescherming. Het minimuminkomen stijgt ook jaar na jaar. Tegelijkertijd, door de globalisering, zien we dat fabrieken van de ene plaats naar de andere plaats verhuizen als de inkomens te sterk stijgen. In Thailand en de Filipijnen is dat recent gebeurd, onder andere door het bedrijf Triumph. Duizenden werknemers zaten plots zonder werk. Het basisinkomen stijgt misschien wel, maar de werkzekerheid daalt. Bovendien kan de jaarlijkse inkomensstijging vaak de stijging van de inflatie niet bijbenen.
Dat staat wel in schril contrast met de stelling dat de ontwikkeling van China en India voor honderden miljoenen mensen een einde aan de armoede betekend heeft?
Sally Choi: Het inkomensverschil tussen de have en have nots wordt ook groter. In sommige Aziatische landen, zoals China, Thailand en de Filipijnen worden financiële en commerciële centra uit de grond gestampt. In deze hoogtechnologische industrieën liggen de lonen erg hoog. In de arbeidsintensieve industrie, zoals de diamantindustrie, liggen de lonen erg laag. Als je enkel kijkt naar het bruto binnenlands product, zie je jaarlijks een globale stijging. Maar als je zou kijken naar de verschillende groepen arbeiders, zou je zien dat sommige niet meer verdienen. Vooral de hoger opgeleiden verdienen meer en meer.
Ook Chinese vakbonden stellen dat werknemers meer verdienen en dat de arbeidsomstandigheden verbeteren.
Sally Choi: Klopt, de werknemers worden bijvoorbeeld beter beschermd, dat kunnen we niet ontkennen. Maar voor het recht om zich te organiseren is nog altijd geen vooruitgang geboekt.
Hoe belangrijk is dat recht op vrije organisatie?
Sally Choi: De Internationale Arbeidsorganisatie heeft daar onderzoek naar gedaan: ze keken naar de hoogte van het inkomen, het aantal vakbonden per land en collectieve arbeidsovereenkomsten.  Ze zagen dat het inkomenspeil weinig verband heeft met het aantal vakbonden, maar wel met het aantal collectieve arbeidsovereenkomsten. Indien er in het land sterke cao’s heeft, ligt het inkomen veel hoger. Als een land veel vakbonden heeft maar weinig cao’s, blijft het inkomen laag. Je ziet veel regels en wetten opduiken, maar indien je geen onafhankelijke macht hebt, vertegenwoordigen vakbonden ook bepaalde groepen werknemers niet, zoals migrantenarbeiders. Je kan dan ook niet zien of de afgesproken regels nageleefd worden en niemand verdedigt hun rechten.
China zegt dat je als natie en als werknemers kan vooruitgaan zonder vrije vakbonden.
Sally Choi: Ook in andere Aziatische landen is vrijheid van vereniging een belangrijke eis van werknemers. In de elektronica-industrie, bijvoorbeeld, merken we dat vakbonden er vaak niet toegelaten worden. De sector presenteert zichzelf nu als een erg groene en schone industrie, maar anderzijds leggen ze zware beperkingen op aan vakbonden. In Zuid-Korea werd een groep opgericht door slachtoffers van kanker die in de Samsungfabriek werkten. Ze kregen kanker bij het productieproces en het giftige materiaal dat er gebruikt werd. Ze startten een organisatie om hun rechten te verdedigen. In China is de situatie nog wat complexer omdat werknemersrechten erg gevoelig liggen bij de overheid en erg belangrijk geacht worden voor de stabiliteit van het land. De leiders van het land zien de vrijheid van vereniging al snel als een bedreiging voor de overheid. Ze zijn erg gevoelig voor de relatie tussen de Chinese civiele maatschappij en westerse organisaties.
Je zou verwachten dat de huidige crisis het nog moeilijker maakt voor werknemers om hun rechten na te streven?
Sally Choi: In China is er enige druk vanuit de werkgeverszijde om de minimumlonen te bevriezen. Nu is er wettelijk vastgelegd dat die elk jaar moeten stijgen. Vorig jaar wilden de werkgevers het minimumloon bevriezen en de uitvoering van arbeidersrechten stopzetten. Er is geen officeel document of beleid dat dit bewijst, maar in de praktijk hebben we veel zaken gehoord over het uitstellen ervan.
Tijdens de crisis hebben ook veel bedrijven hun fabrieken verplaatst. Veel kunnen vakbonden en werknemers niet doen, de lokale vakbondskracht is niet sterk genoeg. Anderzijds zijn vakbonden en werknemers zich bewust geworden van het belang van internationale solidariteit en de samenwerking tussen verschillende fabrieken.
In een crisis zie je nochtans vaak dat werknemers elkaars concurrenten worden.
Sally Choi: In maart organiseerden we een regionale bijeenkomst met vakbonden uit Zuid-Korea, Filipijnen, Thailand, met landbouworganisaties en andere groepen. We discussieerden hoe we de globale crisis konden bestrijden. We waren ons allemaal bewust dat we moesten samenwerken. De crisis is ook een opportuniteit om onze samenwerking te versterken.
Wat verwacht Azië van westerse vakbonden of ngo’s?
Sally Choi: Veel Europese groepen startten campagnes die focussen op de consumenten en die proberen bedrijven ertoe te brengen om deftige arbeidsomstandigheden en fatsoenlijke lonen te implementeren.
Zijn die campagnes geen vorm van verkapt protectionisme?
Sally Choi: Misschien moeten we kijken naar de concrete campagnes zelf. Als ze door de overheid gevoerd worden, dan zou het protectionistisch zijn. Maar als het vanuit de civiele samenleving komt, dan is het geen protectionisme. Consumentengroepen en vakbonden zijn echt bezorgd over de arbeidsrechten in andere delen van de wereld. Maar de krachtigste middelen moeten vanuit de basis komen. Zonder basisorganisaties of zonder sterke vakbonden blijven consumentencampagnes en lobbyingacties zonder resultaat.
De Europese campagnes moeten vooral een politiek effect hebben?
Sally Choi: Wat ik verwacht van Europese campagnes is meer samenwerking en informatie delen. De vakbondsbeweging in Europa heeft een lange geschiedenis, en we zouden veel van hen kunnen leren. Dat is een erg sterk voorbeeld voor ons, en vooral hoe de Europese organisaties de hele maatschappij kunnen stimuleren om op te komen voor betere arbeidsvoorwaarden.
Zou de Europese Unie werknemersrechten en waardige inkomens als voorwaarde moeten gebruiken om nog samen te werken met Aziatische overheden?
Sally Choi: Ik zou meer dialoog verwachten tussen ngo’s en civiele maatschappij. De dialoog op overheidsniveau is er al, maar als we enkel op de overheid vertrouwen om het beleid te veranderen, kunnen we onszelf niet versterken. We willen meer dialoog, tussen de civiele maatschappij en onafhankelijke organisaties.
Ben je tevreden met de dialoog die er al is? Ik hoorde veel kritiek uit Azië dat ngo’s uit Europa te paternalistisch zijn?
Sally Choi: Dat is een ander probleem. We moeten meer wederzijdse verstandhouding creëren want we leven in verschillende landen, en we kennen elkaar enkel uit de massamedia en hebben dus veel vooroordelen, die vaak niet correct zijn. Europese landen zijn ontwikkelde landen en zien Aziatische landen als ontwikkelingslanden. We moeten een dialoog voeren op voet van gelijkwaardigheid.
Wat hoop je te bereiken met je bezoek aan België?
Sally Choi: Vanuit de organisatie willen we meer uitwisseling met de mensen. We kunnen hier direct met mensen praten over onze ervaringen. We zien vanop het macroniveau dat we onze internationale solidariteit moeten versterken. De werkgeverszijde is erg verenigd en sterk, de werknemers moeten ook hun relaties versterken. Persoonlijk ben ik vrij nieuw bij de organisatie dus ben ik erg blij te kunnen bijleren van de andere organisaties.