Servische Kosovaren tussen somberheid en optimisme

Meer dan 92 procent van de 2 miljoen Kosovaren zijn etnische Albanezen. Door de aanhoudende emigratie naar Servië is de Servische gemeenschap geslonken tot nauwelijks 4 procent.
De Serviërs vrezen dat er voor hen geen plaats meer zal zijn in een onafhankelijk Kosovo. De Albanezen houden hun hart vast voor de reactie van Servië. Dat had met harde economische maatregelen gedreigd als de provincie zich zou afscheuren. Kosovo, waar zowat de helft van de bevolking zonder werk zit, hangt heel erg af van de import uit Servië, onder meer voor zijn zwakke energiesector. Stroompannes zijn er schering en inslag.
Sinds 1999 was Kosovo door de Verenigde Naties bestuurd. De komst van de VN volgde op de militaire interventie door de NAVO, die een einde wil maken aan de etnische zuivering in Kosovo door de Servische ordediensten. De internationale tussenkomst kon niet verhinderen dat de spanning tussen beide gemeenschappen verder opliep.

Granica loopt leeg

De Servische enclave Gracanica, 10 kilometer ten zuiden van Pristina, ligt er merkwaardig verlaten bij. De weinige blijvers zijn pessimistisch. “Velen zijn dit weekend vertrokken, we weten niet wat er ons te wachten staat, we zijn bang”, zegt de eigenaar van een klein café, die alleen maar anoniem wil praten. Volgens hem telt de stad nog maar 10.000 inwoners, amper een derde van vroeger. “Het leven is bijzonder hard nu.” Zijn zoon is naar het Servische Kraljevo getrokken om er te studeren. Serviërs kunnen niet langer naar universiteiten in Pristina en moeten daarom naar Servische zones in het noorden van Kosovo of naar Servië zelf.
“Ik ben in Pristina geboren, maar terugkeren is uitgesloten”, zegt een plaatselijk advocaat. “Ik ben in 1999, bij het begin van de oorlog, weggegaan, en moest hiernaartoe komen.” Hij heeft Albanese vrienden maar ziet ze nauwelijks tegenwoordig. “Ze schamen zich en sommigen hebben zelfs schrik om met Serviërs gezien te worden.”
Vlakbij het café wordt een 14de-eeuws Servisch-orthodox klooster met prikkeldraad beschermd door een Zweeds Navo-bataljon. De deprimerende sfeer in Gracanica staat in scherp contrast tot het optimisme bij sommige Serviërs in een hip café in Pristina.
“Ik denk niet dat de Kosovaarse Serviërs gevaar lopen, de regering heeft hen getoond dat ze burgers van de toekomstige staat zijn”, zegt Jelena Bjelica, hoofdredacteur van de Servisch-Kosovaarse krant Gradanski Glasnik. Ze voelt zich niet onveilig. “Ik heb acht jaar lang voor deze onafhankelijkheid gevochten, waarom zou ik nu moeten vertrekken?” Ze heeft meer schrik voor de reactie van Belgrado. Als Servië zijn dreigementen hard maakt, dan zal dit zijn EU-aspiraties geen goed doen, denkt ze.

Feest in Pristina

Zoals in alle restaurants en cafés van Pristina, vierden klanten en personeel tot diep in de nacht. Ze hadden ook enkele vriendelijke woorden over voor de Serviërs. “Serviërs zijn misschien onze vijanden nu, en ik herinner me het pak slaag dat ik als tiener van Servische soldaten kreeg maar al te goed, maar ik hoop we ooit samen zullen kunnen leven”, zegt Bajram Krasniqi, een kelner uit Pristina.
De VS en 20 EU-landen hebben aangegeven dat ze Kosovo’s onafhankelijkheid zullen erkennen. Rusland is tegen omdat het de onafhankelijkheid als een gevaarlijk precedent ziet voor andere separatistische bewegingen. Ook een handvol Europese landen bekijkt de Kosovaarse met de nodige reserve.