Smeltend poolijs onthult nieuw ecosysteem

De meer dan 50 wetenschappers uit 14 landen aan boord van de Duitse ijsbreker vallen van de ene verbazing in de andere. Door het afsmelten van de ijsplaten Larsen A en Larsen B, respectievelijk 12 en 5 jaar geleden, krijgen ze voor het eerst toegang tot 10.000 vierkante kilometer oceaan die zeker 5000 jaar lang bedekt was door een kilometer dikke ijslaag.
Levensvormen die vroeger enkel konden worden geobserveerd door gaten in het ijs te boren, worden nu opgespoord met behulp van onderwaterrobotten en netten. “Er zijn allerlei soorten nieuw leven die niemand eerder heeft gezien”, zegt Ron O’Dor, hoofdwetenschapper van de Census of Marine Life, een programma dat de mariene soortenrijkdom wil inventariseren.
“We treffen een verbazende mengeling aan van onbekende diepzeewezens en bekende soorten die het gebied aan het koloniseren zijn”, zegt Gauthier Chapelle, bioloog bij de in Brussels gebaseerde Internationale Poolstichting, “Wanneer we dit gebied nu niet onderzoeken, weten we binnen 20 jaar niet hoe het ecosysteem door het verdwijnen van de ijskappen is veranderd”.
De ijzige diepten blijken bevolkt door zeelelies, zeekomkommers en zee-egels, soorten die normaal in de diepzee leven en dus gewoon zijn aan een omgeving met weinig licht en voedsel. De wetenschappers ontdekten ook een vijftiental nieuwe garnaalachtige soorten en grote hoeveelheden krill, garnaalachtige ongewervelden die helemaal onderaan de voedselketen staan.
De voedselrijke nieuwe oceaan trekt vissen en walvissen aan. “We hebben vier spitssnuitdolfijnen van Arnoux ontdekt en dat is bijzonder want die zijn erg zeldzaam”, zegt biologe Elaina Jorgensen. Tot de eerste kolonisten behoren ook octopussen en gelatineachtige zakpijpen (een klasse van de manteldieren).
De opstoot in nieuw leven is misschien maar tijdelijk, want aan de onderkant van de verdwenen ijskap groeiden algen die een belangrijke voedingsbron zijn voor het krill, dat op zijn beurt voedsel is voor de meeste soorten in de Zuidelijke Oceaan. Een volwassen blauwe vinvis, de grootste walvissoort op aarde, eet alleen al vier miljoen kleine krilldiertjes per dag.
“Het is erg moeilijk om te zeggen wat de impact zal zijn op dieren hogerop in de voedselketen”, zegt Julian Gutt, marien ecoloog bij het Alfred Wegener Instituut en leider van de Polarstern-expeditie, “Het verdwijnen van de Larsen ijsplaten kan ons iets leren over de gevolgen van klimaatverandering op de soortenrijkdom en de ecosystemen van de oceanen”.
De klimaatverandering heeft een belangrijke impact op de poolgebieden en is meteen de aanleiding en het belangrijkste thema van het Internationale Jaar van de Pool, dat eigenlijk twee jaar duurt. Bij het 1,3 miljard euro kostende onderzoeksprogramma zijn ongeveer 50.000 onderzoekers uit 60 landen betrokken.