'Sojaproductie bedreigt Amazonegebied'

Hoewel de velden met sojabonen niet in de plaats komen voor de beboste gebieden rond de Amazone, zorgt de snelle groei van de sojaproductie er wel voor dat de grondprijzen stijgen en andere, minder winstgevende takken van landbouw “het bos in worden gedreven,” zegt Roberto Smeraldi, coördinator van Friends of the Earth in Brazilië. Voor de snel expanderende sojasector worden bovenden nieuwe wegen aangelegd, die volgens hem wel bijdragen aan de ontbossing.

In de jaren zestig begonnen Brazilianen op de zuidelijke pampa’s voor het eerst sojabonen te verbouwen. In het zuiden lijkt het klimaat op dat van China, waar soja oorspronkelijk vandaan komt.

Later breidde de sojaproductie zich uit naar het noorden. Het Braziliaanse agrarische onderzoeksbureau EMBRAPA ontwikkelde soorten die beter bestand waren tegen tropische temperaturen. EMBRAPA, een netwerk van veertig gespecialiseerde onderzoekscentra, speelde de afgelopen dertig jaar een sleutelrol in de agrarische ontwikkeling van Brazilië.

Milieugroeperingen zijn tegen de uitbreiding van de sojaproductie in het overgangsgebied tussen de Cerrado-savanne en het Amazonegebied, waar de ontbossing een aanslag doet op het klimaat en de biodiversiteit. Elk jaar verliest de Amazone zo’n 25.000 vierkante kilometer bos.

De afgelopen jaren is de sojaproductie explosief gegroeid in sommige delen van het Amazonegebied, zoals in de regio Santarém in het westelijk deel van de deelstaat Pará. Het gecultiveerde gebied is nog relatief klein, vorig jaar ongeveer 30.000 hectare, maar naar verwachting zal daar dit jaar zo’n 20.000 hectare bij komen. De sojateelt rukt op naar de oorspronkelijke bossen en we weten niet wat de ecologische gevolgen daarvan zijn, zegt Ane Alencar, onderzoeker aan het Amazone Instituut voor Milieuonderzoek. Volgens Friends of the Earth zijn er nog acht regio’s waar de sojateelt wordt uitgebreid en waar het tropische regenwoud bedreigd wordt.

Volgens Homero Pereira, de voorzitter van de Agrarische Federatie in de staat Mato Grosso, is de sojaproductie echter niet schadelijk. Hij stelt zelfs dat de sojaboeren de beste milieubeschermers zijn, omdat ze gewassen laten groeien op uitgemergelde weidegrond en grond die eerder ontbost raakte. Daardoor krijgt de grond stikstof, waardoor hij vruchtbaarder wordt.

Bijna alle sojaboeren doen aan ‘direct planten’, een in Brazilië ontwikkelde techniek waarbij de oude planten niet ondergeploegd worden. Met deze techniek wordt bodemerosie tegengegaan en het vocht in de grond vastgehouden. De sojaproductie is volgens Pereira geen monocultuur, omdat hij wordt afgewisseld met katoen, maïs en rijst.

In de staat Mato Grosso, die in het noorden grens aan de Amazone, wordt de meeste soja van Brazilië geproduceerd. Dit jaar was de oogst 15 miljoen ton, 30 procent van de totale nationale sojaproductie. Tien jaar geleden was de opbrengst nog vijf miljoen ton.

Sinds 1980 breidde de sojaproductie zich snel uit in de Cerrado, de savanne met lage bomen die een brede strook in het midden van Brazilië en enkele ‘eilanden’ in het Amazonegebied bedekt. De grond was lange tijd relatief onvruchtbaar, maar werd met kunstmest geschikt gemaakt voor productie. De Cerrado heeft bovendien als voordeel dat er regelmatig regen valt en dat het gebied geschikt is voor gemechaniseerde landbouw, zegt Paulo Roberto Galerani, een soja-expert van EMBRAPA.

Het ecosysteem en het geschikte klimaat in de Cerrado zorgen ervoor dat de boeren in Mato Grosso tussen 3.100 en 3.200 kilo sojabonen per hectare oogsten. Een productie die het landelijke gemiddelde van 2.500 kilo ver overstijgt. De soja beslaat nu een gebied van vijf miljoen hectare. Dat oppervlak kan volgens Pereira gemakkelijk verdubbeld worden, zonder dat de bossen van de Amazoneregio worden aangetast. Die verdubbeling kunnen we alleen al bereiken door onvruchtbaar grasland te bewerken. Daarvoor hoeven we het Amazonegebied niet in. In de Amazoneregio groeien de sojabonen bovendien minder goed, zegt Pereira, vanwege de zachte aarde en hoge vochtigheid. (JS/PD)