Stedelingen krijgen rioolwater op hun bord terug

Uit een rondvraag in 53 steden onder leiding van het Water Management Institute (IWMI) in Sri Lanka blijkt dat in ongeveer 80 procent van de onderzochte steden onbehandeld of gedeeltelijk gezuiverd afvalwater voor de landbouw wordt gebruikt. De publicatie van het onderzoek valt samen met de Wereldwaterconferentie in de Zweedse hoofdstad Stockholm.
Volgens de studie is het gebruik van afvalwater - dat gewoonlijk slib, fabriekslozingen en keuken- en badkamerwater bevat – een wijdverspreid fenomeen. Het komt terecht op 20 miljoen hectaren landbouwgrond doorheen de ontwikkelingslanden. Aziatische landen als China, India en Vietnam voeren de lijst aan, maar er zijn ook problemen rond bijna iedere stad in zwart Afrika en in vele Latijns-Amerikaanse steden, waaronder Lima, Santiago, La Paz Bogota en Sao Paulo.
Met het afvalwater worden vooral groenten en graan, in het bijzonder rijst, geteeld. Volgens de studie houdt dit grote gezondheidsrisico’s in voor de consumenten, vooral bij de consumptie van ongekookte groenten. Maar tegelijkertijd staat landbouw met afvalwater in voor een aanzienlijk deel van de stedelijke voedselvoorziening. Bovendien verschaft de teelt een inkomen aan de stedelijke armen, in het bijzonder vrouwen en recente migranten van het platteland.
De Ghanese hoofdstad Accra biedt een afschrikwekkend voorbeeld. Daar kopen naar schatting 200.000 van de bijna 2 miljoen stedelingen dagelijks groenten die werden geteeld op slechts 100 hectare landbouwgrond in de stad, bevloeid met afvalwater.

Even proeven

De consumenten in de 53 onderzochte steden zouden naar eigen zeggen liever met rioolwater geteelde groenten vermijden, maar meestal kennen ze de oorsprong niet van de producten die ze kopen. Ook de boeren beseffen dat irrigatie met afvalwater gevaren inhoudt voor hun eigen gezondheid en die van hun klanten, maar ze hebben weinig keuze, zo staat in het IWMI-rapport. Proper grondwater is zelden een beschikbaar alternatief.
Er bestaan geen grondige studies die de voordelen tegenover de risico’s afwegen, verklaart hoofdauteur Liqa Raschid-Sally van het IWMI in West-Afrika. “Het is wel zonneklaar dat een onmiddellijke stop van het gebruik van rioolwater de voedselbevoorrading op veel plaatsen in elkaar zou doen stuiken, aangezien bijna driekwart van de steden minstens een deel van hun groenten in en rond de stad halen. En daar wordt afvalwater gebruikt.” Geen rioolwater meer gebruiken zou de prijs van groenten in de steden bovendien fors doen stijgen.
Er zijn verschillende maatregelen mogelijk op de boerderijen, markten en binnen de gezinnen die de gevaren voor de gezondheid aanzienlijk kunnen verminderen. In Ouagadougou in Burkina Faso gebruiken boeren water uit grote watertanks die ze enkel vullen als ze de kwaliteit van het water aanvaardbaar vinden. Ze baseren zich op het uitzicht, de geur en zelfs de smaak.
“Waar er geen alternatieven als grondwater of proper oppervlaktewater beschikbaar zijn, zijn we het eens met de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) dat het niet noodzakelijk is om de irrigatie met afvalwater een halt toe te roepen”, legt Pay Drechsel van IWMI Ghana uit. Maar dat geldt niet voor opkomende economieën waar de chemische industrie een bijkomende dreiging vormt, waarschuwt Drechsel.