"Strijd tegen namaak bedreigt goedkope geneesmiddelen"

De onderhandelingen werden in 2006 opgezet door de VS en Japan. Intussen nemen ook de EU, Australië, Canada, Zuid-Korea, Mexico, Marokko, Nieuw-Zeeland, Singapore en Zwitserland deel. Al die landen zijn deze week bijeen in Luzern voor een negende onderhandelingsronde.
Het ACTA-akkoord moet de handel in namaak – van dure horloges en cosmetica tot auto-onderdelen en geneesmiddelen – stokken in de wielen steken. De handel in vervalste merkproducten is per jaar meer dan 150 miljard euro waard, schat de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).

Patentrecht

Maar door geen duidelijk onderscheid te maken tussen namaakmedicijnen en generische geneesmiddelen, kan het akkoord leiden tot het in beslag nemen van levensbelangrijke geneesmiddelen die op weg zijn naar ontwikkelingslanden, zeggen critici. Generische geneesmiddelen zijn goedkopere producten die aangemaakt worden door andere producenten dan de patenthouder. Over de wettelijkheid van sommige generische producten en vooral over de uitvoer ervan bestaan nogal wat discussies. 
“Het ACTA-verdrag gaat niet alleen over het merkenrecht – zeg maar geneesmiddelen die valse etiketten meekrijgen. Ook het patentrecht komt aan bod. Dat wil zeggen dat ook generische geneesmiddelen onder de afspraken zullen vallen”, zegt Joel Lexchin, een professor van de York-universiteit in Canada. Volgens Lexchin kan die keuze “de stroom van generische geneesmiddelen substantieel belemmeren.” Als de patenthouder aanvoert dat zijn rechten zijn geschonden door de aanmaak van een bepaald generisch product, kan dat geneesmiddel immers worden tegengehouden aan de grenzen van de landen die het verdrag toepassen.
“Grote geneesmiddelenproducenten kunnen op basis van het ACTA-verdrag de douane in transitlanden vragen actie te ondernemen tegen de doorvoer van bepaalde generische geneesmiddelen, al kunnen die perfect legaal van het ene ontwikkelingsland naar het andere geëxporteerd worden,” zegt Malpani van Oxfam-Amerika. Daarvan worden arme landen het slachtoffer die zelf geen generische geneesmiddelen kunnen aanmaken en ze moeten aankopen bij een grote producent als India.

Abacavir

In Nederland werd zo al een lading van de aidsremmer Abacavir die vanuit India op weg was naar Nigeria, teruggestuurd. De patenthouder, GlaxoSmithKline, wilde geen klacht indienen, maar de Nederlandse douane maakte er een rechtszaak van.
Door dergelijke ontsporingen beginnen sommige van de onderhandelingspartners hun standpunten nu te herzien. “Aanvankelijk zagen we niet hoe er op een verschillende manier rekening kon worden gehouden met de uiteenlopende intellectuele eigendomsrechten”, zegt Felix Addor, adjunct-directeur-generaal van het Zwitserse Federale Instituut voor Intellectueel Eigendom. “Maar nu pleiten we ervoor dat het ACTA-verdrag helemaal geen betrekking heeft op producten die door patenten beschermd zijn, of in elk geval niet mogelijk maakt dat dergelijke producten aan de grens worden tegengehouden.”
Interpharma, dat grote Zwitserse geneesmiddelenproducenten als Novartis en Roche vertegenwoordigt, laat een gelijkaardig geluid horen. “Wij pleiten ervoor patenten buiten het ACTA-verdrag te houden”, zegt Bruno Henggi, het hoofd van de pr-dienst van Interpharma.
Actiegroepen beschuldigen de grote geneesmiddelenproducenten ervan het ACTA-verdrag te willen gebruiken tegen hun goedkopere concurrenten. Ze wijzen erop dat zoiets een averechts effect kan hebben. Als er minder concurrentie is, stijgen de prijzen, en dat kan vervalsers aanlokken.