Verguisde mijnbouw wordt mogelijk kip met gouden eieren

Het ‘tap tap tap’ geluid van hamer en beitel in de ondergrondse mijngangen van het Boliviaanse hoogland zou binnenkort wel eens plaats kunnen maken voor ritmisch geklop van pneumatische steenboormachines. De internationale vraag naar tin nam recent sterk toe, onder meer door de strikter wordende Europese milieuwetgeving. Tin wordt steeds vaker gebruikt ter vervanging van lood, bijvoorbeeld in elektronica.

Momenteel is een pond tin meer dan vier dollar waard - terwijl dat in het midden van de jaren tachtig nog maar amper een dollar per pond was. Mijnbouwers verdienen in plaats van een schamele 25 dollarcent per dag nu tot 12 dollar per dag - niet zo slecht in de armste Andesstreek van het armste land van Zuid-Amerika, met een nationaal minimum maandloon van 50 dollar.

Tin leverde in de jaren zeventig nog meer dan zeven dollar per pond op, dankzij de vraag in Europa en de Verenigde Staten. In 1985 stortte de markt in. Een trieste colonne mijnwerkers - carbonlamp op het hoofd en de wangen vol met cocabladeren – verliet in 1986 de mijnkampen. Toenmalig president Víctor Paz Estenssoro sloot de overheidsmijnen uit angst voor grote verliezen. Zonder uitzicht op ander werk verlieten duizenden families de koude Andesstreek in de westelijke provincies Otoro, Potosí en La Paz. Velen begonnen een nieuw leven in het centraal gelegen Chapare. Zij stortten zich op de teelt van coca, ondanks de Boliviaanse antidrugswetgeving en de anti-drugscampagne van de Verenigde Staten. Coca is alleen legaal in de Yungasregio van de provincie La Paz, als het geteeld wordt voor traditioneel gebruik.

Een aantal mijnwerkers bleef achter, organiseerde zich in coöperatieven of ging naar kleine privé-bedrijven. Ze werkten onder slechte omstandigheden door. Momenteel telt Bolivia nog zo’n 3500 mijnwerkers. Alleen met hamer en beitel en zonder ventilatie of zuurstof werken ze van acht uur ‘s morgens tot zonsondergang in schachten die zich meer dan 200 meter onder de grond bevinden. De lucht in de mijnen is giftig en veel arbeiders lijden aan chronische ziekten en sterven jong.

Aan die mensonwaardige en primitieve werkomstandigheden heeft de gestegen tinprijs nog niets veranderd. Tientallen jaren geleden werd op precies dezelfde manier gewerkt. De nieuwe prijzen verrasten de mijnbouwbedrijven. Het kan nog maanden duren voor modern materieel wordt ingezet, zegt Antonio Salas, een academicus uit de stad Oruro. Bolivia had de mijnbouw de rug toegekeerd en daardoor zijn er niet veel competente mijnwerkers meer over. De witte raven die nog wel actief zijn, zijn vaak ouder dan vijftig jaar en niet meer in staat het zware werk te verrichten. Banken zijn niet bereid geld te lenen voor de broodnodige modernisering van de Boliviaanse mijnbouw.


Salas schat dat de verwerking en het delven van tin uit miljoenen tonnen mijnafval dat het staatsbedrijf jaren geleden achterliet, het land op korte termijn zo’n 100 miljoen dollar zou kunnen opleveren. Tin is volgens hem de enige hoop voor deze verarmde streek in Bolivia. Samen met Gróver Simbrón, de voorzitter van de Nationale Kamer van de Mijnbouwindustrie die 350 bedrijfjes vertegenwoordigt, dringt hij dan ook aan op overheidssteun om de mijnindustrie weer op poten te zetten. Ook andere delfstoffen, zoals zink en goud, kennen prijsstijgingen die veelbelovend zijn voor de Boliviaanse mijnbouwindustrie. Voorlopig is tin echter de enige hoop voor het verpauperde westen van Bolivia, zegt Salas.