Verkiezingsuitslag Gujarat toont opnieuw dubbele gezicht van Indiase vooruitgang

Grote winnaar van de verkiezingen in Gujarat is de zittende premier van de deelstaat, BJP-leider Narendra Modi. Modi is één van de meest controversiële politici van India. Hij heeft er nooit een geheim van gemaakt dat wat hem betreft de minderheden in het land zich moeten schikken naar de wil van de hindoe-meerderheid. In zijn verkiezingstoespraken moet vooral de moslim-minderheid het ontgelden.
Tijdens één van zijn speeches zinspeelde Modi op het lot van een moslim-wapenhandelaar, die onder verdachte omstandigheden door de politie van Gujarat werd vermoord. “Wat moet ik dan met zo iemand doen?” vroeg Modi zijn gehoor. “Dood hem! Dood hem!” riep de menigte, waarop Modi antwoordde: “Zo is het.” Het kwam hem op een berisping te staan van de commissie die toezicht houdt op de verkiezingen. Hij kreeg er niet minder stemmen om.
Bij de vorige verkiezingen in 2002 boekte zijn partij ook al een grote overwinning. Dat was vlak nadat in het begin van dat jaar een grote anti-moslim pogrom door Gujarat raasde. Ten minste 2000 mensen kwamen daarbij om het leven en talloze anderen werden verkracht, verminkt en van huis en haard verdreven. De plunderende en moordende menigten werden niet zelden aangevoerd door BJP-politici, terwijl de politie vrijwel niets deed om de moslim-minderheid te beschermen. Deze gebeurtenissen achtervolgen Modi en de BJP tot op de dag van vandaag, zonder dat het hem veel schijnt te deren.
De verkiezingen van afgelopen maand leken aanvankelijk echter een andere inzet te krijgen. De BJP profileerde zich vooral als de partij die Gujarat economische voorspoed brengt. De deelstaat geldt als één van de meest succesvolle in India. De afgelopen jaren zijn er door het liberale economische beleid van de BJP veel nieuwe banen gecreëerd, die vooral ten goede komen aan Gujarat’s groeiende middenklasse. De armere bevolking profiteert nauwelijks van deze vooruitgang. De regulering van lonen en arbeidsomstandigheden is minimaal, alles staat in het teken van een gunstig investeringsklimaat.
Toch heeft de BJP het ook bij grote delen van de arme bevolking goed gedaan. Daar waar de onvrede en groeiende tegenstellingen tussen arm en rijk de kop op steken, weet Modi effectief de anti-moslim sentimenten te bespelen en zo de hindoe-meerderheid achter zich te krijgen. Op die manier heeft de BJP in het recente verleden ook kaste-tegenstellingen tussen hindoes weten te overbruggen. In combinatie met het economische succesverhaal lijkt dit de belangrijkste verklaring voor de grote verkiezingszege van de partij in Gujarat.
Voor de gemarginaliseerde moslimminderheid in de deelstaat is het een bittere pil. Zelfs nieuwe onthullingen over de betrokkenheid van BJP-politici bij het geweld in 2002 lijkt Modi in zijn voordeel te keren. Door de overwinning van de BJP is er weinig hoop dat de geweldplegers spoedig berecht zullen worden, of dat de duizenden mensen die nog altijd in vluchtelingen­kampen leven op korte termijn naar huis kunnen terugkeren.
Dat de BJP heeft gewonnen is op zichzelf niet onverwacht. De laatste opiniepeilingen wezen al in die richting. Dat de overwinning zo groot zou zijn, had echter niemand verwacht. De BJP heeft 117 van de 182 zetels in het parlement van Gujarat bemachtigd. Dat is slechts 10 minder dan bij de verkiezingen van 2002, die sterk werden beïnvloed door het geweld.
Ook op nationaal niveau heeft de grote zege van de BJP mogelijk gevolgen. In Delhi is sinds 2004 een coalitie aan de macht onder leiding van de grote tegenstrever van de BJP, de Congrespartij. Die zelfde Congrespartij zal zich na de nederlaag in Gujarat wel twee keer bedenken om het op vervroegde landelijke verkiezingen aan te laten komen. Dit verzwakt haar positie ten opzichte van de veeleisende coalitiepartners, met name ter linkerzijde.

Ton Groeneweg werkt voor de katholieke ontwikkelingsorganisatie CMC Mensen met een Missie in Den Haag. Ward Berenschot is politicoloog en verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.