Vrouwen boven in blauwdruk Afrikaanse Unie

Ondanks hevig verzet van een mannelijke lobby, heeft de Commissie de genderknoop doorgehakt: de Afrikaanse Unie krijgt vijf vrouwelijke en vijf mannelijke commissarissen. Daarmee overtreft de Afrika Unie haar Europese voorbeeld, want het uitvoerende orgaan van de Europese Unie telt amper een vierde vrouwelijke commissarissen. “Wanneer we iets doen, doen we het ook goed,” luidde het commentaar van een Afrikaanse onderminister.

De Commissie moet het zenuwcentrum worden van de piepjonge Afrikaanse Unie. Op de executieve vergadering in Maputo (waar nu nog buitenlandministers vergaderen, maar straks commissarissen) worden vooral institutionele kwesties besproken. Het werd een vrij duffe bedoening, maar het debat over de gelijkheid der geslachten zorgde voor vuurwerk. De bedoeling was om aanvankelijk zowel de regio’s als de geslachten evenredig te vertegenwoordigen, maar dat bleek onmogelijk. “Er moest gekozen worden tussen regio of gender. Het is gender geworden,” zegt een Zuid-Afrikaanse vertegenwoordiger.

Nochtans was een grote meerderheid van de kandidaat-commissarissen die deze week naar voren werden geschoven van het mannelijke geslacht. Het was oorspronkelijk de bedoeling om de commissie te verkiezen op basis van een puntensysteem dat opliep met het aantal beklede politieke en civiele posten. Maar omdat vrouwen zo uit de boot dreigen te vallen, wordt er voor hen een uitzondering gemaakt. De garantie kwam er onder druk van de Zuid-Afrikaanse minister van Buitenlandse Zaken Nkosazana Dlamini-Zuma (een vrouw), de uittredende voorzitter van de AU-Raad. Zuma zou dinsdagnacht haar trip naar Zuid-Afrika en haar ontmoeting met de Amerikaanse president George Bush woensdagochtend hebben uitgesteld om haar gewicht in de schaal te kunnen leggen bij de onderhandelingen.

Mogelijk krijgt de Afrikaanse Unie ook een erg progressief mensenrechtencharter. Het charter, dat de vorm van een internationaal verdrag krijgt, zit nog in een ontwerpfase. Zoals het er nu uitziet, bevat het sterke garanties om de gelijkheid van vrouwen afdwingbaar te maken. Het ontwerp verbiedt vrouwenbesnijdenis en gedwongen huwelijken en kent vrouwen dezelfde erfenis- en eigendomsrechten toe als mannen. Ook de erg netelige vrouwenrechten over gezinsplanning – en met name het recht op contraceptie en abortus – staan in het ontwerp.

Het wordt spannend om te zien of die verregaande voorstellen het ook zullen halen. Genderkrokodillen als Soedan, Tunesië, Libië, Egypte, Burundi en Rwanda willen de voorstellen de wacht aanzeggen. Tunesië en Soedan verzetten zich tegen het voorstel om de huwbare leeftijd op te trekken tot 18 jaar; Egypte, Libië en Soedan verzetten zich tegen de voorstellen voor echtscheiding die indruisen tegen hun sharia-wetgeving, die mannen het recht geeft eenzijdig en met één woord het huwelijk te verbreken.

Soedan – dat verzet aantekent tegen zowat alles – kant zich samen met Burundi en Senegal tegen het voorstel voor vruchtbaarheidscontrole, tegen het “recht voor vrouwen om te beslissen of, hoeveel en wanneer ze kinderen willen en tegen het recht om zelf de contraceptiemethode te willen. Libië, Rwanda en Senegal verzetten zich tegen de passage die toelaat om “medische abortus te plegen in geval van verkrachting of incest en als de mentale of fysieke gezondheid van de vrouw in het gedrang is.

De voorstellen die het halen, zullen pas kracht van wet krijgen als het verdrag door 15 landen geratificeerd wordt.