Wachten op concrete stappen van Obama

Tijdens zijn toespraak in Praag op 5 april kondigde president Obama aan dat de VS de intentie heeft haar kernwapenarsenaal af te bouwen, indien andere landen dit voorbeeld zouden volgen. Hij verwees hierbij uitvoerig naar de risico’s die ontstaan doordat steeds meer landen en terroristische organisaties kernwapens in het bezit trachten te krijgen – door ze te ontwikkelen, te kopen, of te stelen.
 
Volgens Pax Christi Vlaanderen bestaat de enige sluitende bescherming hiertegen uit een onmiddellijke stop op de ontwikkeling van nieuwe kernwapens, de onmiddellijke afbouw van de bestaande nucleaire arsenalen en de uiteindelijke ontmanteling van alle kernwapens.
Dat Obama nu nucleaire ontwapening voluit op de internationale agenda zet, is dus een belangrijk positief signaal dat alleen maar toegejuicht kan worden. De vraag is echter in hoeverre er hier sprake is van een concreet engagement, dan wel van een min of meer vrijblijvende intentieverklaring.

Ook onderdeel van zijn verkiezingscampagne

In het voordeel van president Obama spreekt alleszins dat dit geen eenmalige verklaring was. Het afbouwen van het Amerikaanse nucleaire arsenaal was een onderdeel van zijn verkiezingscampagne. Kort na de inauguratie van Barack Obama als 44ste president van de Verenigde Staten verspreidde het Witte Huis een nota met de belofte enerzijds een einde te maken aan de ontwikkeling van nieuwe kernwapens en anderzijds te streven naar een wereldwijde ban op de productie van materiaal voor nucleaire wapens.
Bovendien stelde Obama meteen ook een aantal concrete stappen in het vooruitzicht. Zo zal de VS met Rusland onderhandelen over een nieuw en bindend ontwapeningsverdrag, zo zal het Amerikaanse congres gevraagd worden het Comprehenisve Test Ban Treaty  (CTB-verdrag) te ondertekenen, en zo zal de VS dit jaar nog een grote internationale topontmoeting organiseren over nucleaire veiligheid.

Geen eensgezindheid

In Obama’s nadeel spreekt evenwel dat zelfs binnen de eigen administratie geen eensgezindheid bestaat over deze strategie. Eind 2008 beweerde defensieminisier Gates nog dat de ontwikkeling van nieuwe kernkoppen strategisch noodzakelijk is voor de Amerikaanse veiligheid. President Obama bleef eveneens vasthouden aan het Amerikaanse raketafweersysteem. En er is de cruciale voorwaarde dat andere landen het Amerikaanse voorbeeld moeten volgen.
Zolang er nog kernwapens bestaan, zal ook de VS blijven vasthouden aan een eigen kernwapenarsenaal dat ze noodzakelijk acht voor de eigen veiligheid. Het is weinig waarschijnlijk dat andere landen die in het bezit zijn van kernwapens zich zo maar zullen laten overtuigen. Een intentieverklaring alleen is niet voldoende, de VS zal haar nek moeten uitsteken.
In de eerste plaats bijvoorbeeld door unilateraal een deel van het eigen nucleaire arsenaal te ontmantelen – de VS kan dit doen zonder het eigen nucleaire overwicht te ondermijnen. Maar een veel krachtiger signaal zou erin bestaan de Amerikaanse kernwapens uit Europa – o.a. Kleine Brogel – weg te halen, en ook NAVO-bondgenoten als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk mee in het bad te trekken. 

Werk van lange adem

Kortom, in het beste geval zien we hier inderdaad de start van een proces van lange adem dat uiteindelijk zal moeten leiden tot een wereld zonder kernwapens. Maar het zijn de concrete stappen op korte termijn de noodzakelijk dynamiek zullen creëren en die dus zullen beslissen over succes of mislukking.
Pas als die concrete stappen er zijn zal blijken in hoeverre het Obama menens is inzake nucleaire ontwapening, en in hoeverre hij de eigen administratie mee kan krijgen.