Wat na Arafat?

Jasser Arafat heeft van Israël de verzekering gekregen dat hij na zijn medische behandeling in Frankrijk kan terugkeren naar zijn hoofdkwartier in Ramallah. Maar er wordt volop gespeculeerd over wat er zal gebeuren als de 75-jarige Palestijnse leider sterft of niet langer een politieke rol kan spelen.

De Palestijnse analyst Hisham Ahmed heeft het onverbloemd over chaos. Het zijn de Israëli’s die er het meeste spijt van zullen hebben dat Arafat er niet meer is, voorspelt Ahmed, die doceert aan de Bir Zeit-universiteit bij Ramallah. De voorbije vier jaar is het imago van Arafat sterk getaand – een gevolg van de hemeltergende corruptie in het Palestijnse bestuurssysteem, het gebrek aan interne democratie en het uitblijven van initiatieven om verandering te brengen in de uitzichtloze situatie van de Palestijnen. Toch kan alleen Arafat de Palestijnen rond zich scharen, oordeelt Ahmed. Er is geen andere Palestijnse leider waarin de Palestijnse bevolking gelooft, zeker niet tussen de mensen rond hem. Die worden beschouwd als corrupt en machtshongerig.” Er is dus ook geen andere gesprekspartner voor Israël.

De Israëlische media twijfelen tussen twee scenario’s: chaos in de Bezette Gebieden of het opduiken van gematigde Palestijnse leiders. De meeste commentatoren uit andere landen oordelen dat het tweede scenario op korte termijn heel onwaarschijnlijk is. In Israël werpen beide mogelijkheden de vraag op wat er zal gebeuren met de plannen om alle Israëlische kolonisten weg te halen uit de Gazastrook. De meeste analisten geloven dat die terugtrekking zal worden opgeschort als Arafat er niet meer is. Als de Palestijnen zelf niet meer kunnen instaan voor de openbare orde in hun gebieden, kan Israël gewoon niet de hielen lichten in Gaza. En als er gematigde leiders aan de macht komen, verdwijnt de reden voor het unilaterale initiatief, schrijft een commentator in de gematigde krant Ha’aretz. Dan kan er immers weer onderhandeld worden met de Palestijnen. Israël gaat ervan uit dat dit nu niet het geval is, en wordt in die opvatting ondersteund door de VS.

Intussen dreigen in Israël net als in Palestina extremistische tendensen de bovenhand te krijgen. Volgens Ahmed bestaat de kans dat de Israëlische premier Ariel Sharon “de wreedheden tegen de Palestijnen nog zal opvoeren”. Op die manier kan hij misschien de steun heroveren van een deel van de nationalistische en streng religieuze politici en activisten die hem in de steek hebben gelaten. Zij kunnen zich immers helemaal niet vinden in de Israëlische terugtrekking uit de Gazastrook. Hun verzet riep zelfs het spookbeeld van een burgeroorlog op. Sommige tegenstanders van de plannen in verband met de Gazastrook riepen Israëlische soldaten op bevelen in dat verband te negeren, terwijl Sharon doodsbedreigingen kreeg. Het politieke overleven van Sharon hangt de volgende weken zeker aan een zijden draadje als de terugtrekking uit Gaza verder op de agenda blijft.

Voor veel commentatoren biedt de ziekte van Arafat Sharon dan ook een gedroomde uitweg. En misschien leeft Arafat nog wel veel langer dan velen nu vrezen of hopen. Dat zou betekenen dat de situatie in het Midden-Oosten de komende jaren toch niet zo sterk verandert. (PD)