Zaak-Khan werpt licht op ingewikkelde internatonale schaakpartij - analyse

Khan, die zaterdag ontslagen werd als adviseur van de Pakistaanse president, heeft woensdag op de Pakistaanse televisie de verantwoordelijkheid voor de overdracht van kernwapentechnologie naar Noord-Korea, Libië en Iran helemaal op zich genomen. Hij heeft de regering en de legertop van elke betrokkenheid vrijgepleit. De regering heeft president Pervez Musharraf vandaag (donderdag) geadviseerd de nog altijd erg populaire Khan gratie te schenken. Daardoor kan een rechtszaak vermeden worden die de gemoederen in Pakistan verder zou verhitten.

Dat is een opmerkelijke evolutie in een affaire die begin deze week nog hoogst explosief leek. Khan had voor woensdag immers laten verstaan dat de top van het leger en president Pervez Musharraf op de hoogte waren van de overdracht van cruciale kennis en materiaal om atoomwapens aan te maken aan Libië, Iran en Noord-Korea.

De bal ging aan het rollen toen het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAAE) Pakistan eind vorig jaar confronteerden met bewijzen van een Pakistaanse inbreng in de kernprogramma’s van Iran en Libië. Ook de VS waren de connectie op het spoor gekomen en gingen aankloppen in Islamabad. Pakistan begon een onderzoek, dat volgens de regering naar Khan en de door hem opgerichte Khan Research Laboratories (KRL) leidde.

Musharraf stond daarmee wel voor een enorm dilemma. Om de VS te sussen moet er klaarheid komen in de zaak, maar voor de rechtse religieuze partijen in het land kwamen het ontslag van Khan en zijn eerste verhoor meteen neer op de vernedering van een nationale held. Veel Pakistani geloven dat Khan Pakistan gered heeft voor overheersing door India door zijn land de atoombom te schenken.

Zelfs in Pakistan roepen de verklaringen die Khan woensdag aflegde en die de regering helemaal vrijpleiten, ongeloof op. Het leger en de veiligheidsdiensten controleren alle inrichtingen in Pakistan waar nucleair materiaal wordt aangemaakt, en sommige transporttoestellen waarmee onderdelen zouden vervoerd zijn, kunnen ook al niet zonder toestemming van de overheid worden gecharterd. Toch nemen de VS voorlopig genoegen met de versie van de Pakistaanse regering. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Islamabad zelf gecomplimenteerd met de aanpak van de zaak. Waarschijnlijk is Musharraf een te belangrijke bondgenoot om hem nu in moeilijkheden te brengen. Hij is nodig om de Amerikaanse doelstellingen in Afghanistan te helpen verwezenlijken, en als een gematigd leider van een islamtisch land met een strategische ligging.

India, de derde partij in het spel, houdt zich ongewoon stil. New Delhi wil het vredesproces niet in gevaar brengen dat vorig jaar werd opgestart na jaren van uiterst gespannen verhoudingen. Bovendien zou een internationale crisis rond het kernwapenprogramma van Pakistan ook meer aandacht doen uitgaan naar het Indiase nucleaire arsenaal - de belangrijkste bestaansreden van de Pakistaanse kernwapens.

Door die afwegingen wordt het wel moeilijker de verantwoordelijken voor de proliferatie van kernwapentechnologie rekenschap te doen afleggen en ervoor te zorgen dat de internationaal ver vertakte handel in onderdelen en kernbrandstof helemaal wordt lamgelegd.