Zapatisten zoeken echte linksen voor comeback

Mexico maakt zich net op voor de spannende race naar het presidentschap volgend jaar. Maar met die verkiezingen willen de Zapatisten niet veel te maken hebben. De rebellen willen alleen samenwerken met burgerorganisaties, kleine boeren, arbeiders, vrouwenbewegingen en linkse groeperingen die geen band hebben met politieke partijen. Dat moet een nieuwe manier van aan politiek doen opleveren, en een nieuwe grondwet. Volgens de Zapatisten is dat de enige weg naar rechtvaardigheid en de radicale veranderingen die Mexico volgens hen nodig heeft.

Alle politieke leiders in Mexico zijn volgens de Zapatisten schurken. Ook de burgemeester van Mexico-stad, Andrés López Obrador van de linkse PRD, kan niet op krediet rekenen. Subcomandante Marcos, de bekendste woordvoerder van de Zapatisten, oordeelt dat López Obrador een centrumkoers vaart, en het centrum is volgens hem niets anders dan gematigd rechts. De burgemeester maakt volgens de opiniepeilingen het meeste kans om volgend jaar president te worden.

De gemaskerde rebellen van het Zapatistische Bevrijdingsleger (EZLN) zullen ongewapend reizen en hebben de zegen van de Mexicaanse regering van president Vicente Fox. Hun laatste publieke optreden was een grote mars naar Mexico-stad in 2001. Daar probeerden ze toen het parlement ertoe te bewegen een wet goed te keuren over autonomie voor de inheemse bevolking van Mexico. De wet kwam er, maar met verregaande wijzigingen die de Zapatisten niet zinden. Daarom weigerden ze ook vredesonderhandelingen aan te vatten met de regering-Fox, al drong die daar op aan.

Sindsdien zijn de Zapatisten internationaal weggedeemsterd en zelfs in Mexico verregaand gemarginaliseerd. Ze genieten wel nog een de facto autonomie in de dorpen en stadjes in het afgelegen en straatarme deel van de zuidelijke deelstaat Chiapas.

Nu plannen ze een comeback, met een krachtige en interessante impuls, oordeelt Lucio Contreras, een politicoloog van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico. Maar de strategie kan wel met een sisser aflopen, net als zoveel andere pogingen. Volgens Contreras kunnen de Zapatisten enkel opnieuw invloed verwerven als ze veel mensen achter zich krijgen. Dat wordt moeilijk door de verscheidenheid in de bewegingen waarmee ze willen gaan samenwerken.

De Zapatististen vergaarden in 1994 wereldfaam door in de jungle van de zuidelijke deelstaat Chiapas in opstand te komen tegen de Mexicaanse regering. De vijandelijkheden duurden maar 12 dagen; toen tekenden de inheemse rebellen en de regering een wapenstilstand die nog altijd stand houdt.

De mediagenieke opstandelingen veroverden het hart van internationaal links met een pleidooi tegen de economische globalisering dat via e-mail en internet de wereld rondging. Op de internationale vergaderingen die ze in Chiapas over het thema organiseerden, doken beroemdheden op als cineast Oliver Stone en de voormalige Franse presidentsvrouw Danielle Mitterand.

De nieuwe plannen van de Zapatisten zijn nog vaag. We zeggen iedereen die zich verzet (tegen het neoliberalisme en de globalisering) dat we nieuwe intercontinentale vergaderingen moeten organiseren. Misschien in december of januari, luidt één van de persmededelingen die de beweging de voorbije twee weken de wereld instuurde.

In hun meest recente communiqué zeggen de rebellen dat de beweging waarvan ze dromen anti-kapitalistisch en anti-neoliberaal moet zijn, en voor rechtvaardigheid, democratie en vrijheid voor de Mexicaanse bevolking. Vandaag heerst er volgens de Zapatisten in Mexico alleen rechtvaardigheid voor de rijken en vrijheid voor de grote ondernemingen. (PD/MM)