Zaterdagschool oplossing voor jeugddelinquentie

De laatste jaren zat het aantal vernielingen, messengevechten, aanrandingen, verkrachtingen en gewapende overvallen waar Braziliaanse scholieren bij betrokken waren, flink in de lift. Daarom werd in 2000 het speciale schoolprogramma ‘Abrindo Espaços’ met steun van de onderwijsorganisatie van de VN (Unesco) in de staten Rio de Janeiro en Pernambuco ingevoerd.

De deelnemende scholen veranderen zich in het weekend in een sport- of cultureel centrum en werken daarvoor samen met de lokale gemeenschap. Een breed gamma activiteiten wordt aangeboden: theater, dans, muziek, beeldende kunsten, sport, schaken, computerinitiatie en kookcursussen.

Twee sociologen, Julio Jacobo Waiselfisz en María Maciel, onderzochten of het schoolprogramma inmiddels vruchten afwerpt. De resultaten zijn opmerkelijk. In het arme noordoostelijke Pernambuco is het aantal gewelddadige feiten in de van bij het begin deelnemende scholen met liefst meer dan de helft gedaald. In Rio de Janeiro daalde in die scholen de criminaliteit met 30 procent. Weinig preventieprogramma’s halen een dergelijk hoge efficiëntie in zulke korte tijd, zegt Waiselfisz, die ook coördinator is van het Unescokantoor in Recife, de hoofdstad van Pernambuco.

Behalve het aantal strafbare feiten is in de proefprovincies ook de relatie tussen studenten onderling en met hun leraars aan de beterhand. Waiselfisz spreekt van zich ontwikkelende positieve interne netwerken die voor een pacificatie zorgen. Dat komt de zelfdiscipline ten goede, alsook de gewone schoolprestaties tijdens de week. Uiteraard is ook de schoolbuurt tevreden dat het aantal plaatselijke winkeldiefstallen en vandalismestreken afneemt. En de kers op de taart is volgens Waiselfisz het feit dat de ouders - die ook al eens meedoen aan de weekendactiviteiten en erg tevreden zijn over de school - daardoor een betere relatie hebben gekregen met de lokale autoriteiten. Alleen tegen de zeer machtige drugstrafikanten vermag het Abrindo Espaços-programma niet veel. Sommige favela’s in Rio de Janeiro worden niet meer bestuurd door de overheid, maar door drugsbendes. Maar als de het programma wordt volgehouden, zal ook daar een positieve invloed merkbaar worden, hoopt Waiselfisz.

Dat het geweld op school zo alomtegenwoordig was, vindt Waiselfisz logisch. De school is een een spiegel voor wat zich buiten afspeelt. Alleen wordt op school relatief minder gestolen en is er meer sprake van persoonsgebonden geweldpleging, zoals aanrandingen er tot drie keer hoger liggen dan buiten de schoolpoorten.

De bedenkers van ‘Abrindo Espaços’ haalden de mosterd mogelijk bij het Colegio Estadual Guadalajara, een openbare lagere school in Duque de Caxías, een stad aan de uithoeken van Rio de Janeiro met torenhoge misdaadcijfers. In 1996 nam de school op eigen initiatief twee culturele coördinatoren in dienst, die de kinderen uit de statistieken moesten houden door ze zoet te houden met allerlei activiteiten. Er kwam een voetbalteam, culturele activiteiten en ook een ‘school voor ouders’. Terwijl de kinderen repeteerden voor een toneelstuk, konden de ouders ambachtelijke stielen leren of zich bekwamen in het solliciteren. Het was de eerste maal dat duidelijk resultaten werden bereikt.