Zelfmoordafspraakjes zijn jongste trend op Japanse internet

Het ziet er allemaal erg sereen uit: sterren schieten heen en weer tegen een zwart scherm en op de achtergrond klinkt rustige klassieke muziek. De website richt zich tot mensen die “depressief of suïcidaal” zijn en trekt naar eigen zeggen 232 bezoekers per dag. De disclaimer - “deze site is niet verantwoordelijk voor mogelijke problemen bij de inloggers” - is opmerkelijk, want de morbide opzet van de site is mensen die zelfmoord willen plegen met elkaar in contact te brengen.

Japan, dat door een economische crisis al jaren kampt met torenhoge zelfdodingcijfers, heeft af te rekenen met een kleine maar verbijsterende golf van zelfmoorden die samenhangt met websites. Jonge mensen leggen er contact met anderen om te praten over hun zelfmoordplannen en voeren dat voornemen soms samen uit.

Eén voorval deed zich voor in mei, toen een 24-jarige man en twee vrouwen, 23 en 25, een ontmoeting regelden in een treinstation. Ze hadden mekaar nog niet eerder gezien, maar stapten samen in een wagen en reden naar een bos om zich daar te verhangen in een strop. Volgens de Japanse media hadden ze contact gelegd via een zelfmoordsite. De man liet een briefje in zijn wagen achter met de reden van hun ontmoeting: “we wilden gewoon samen sterven, dat is alles.”

Volgens de Japanse politie hebben op een half jaar tijd 32 mensen collectief de hand aan zichzelf geslagen na een ontmoeting op het web. De overheid schat dat er 8.000 websites bestaan die, hoewel ze niet rechtstreeks aanzetten tot de dood, toegang bieden tot een waaier van methodes van koolstofdioxidevergiftiging tot slaappillen. Sommige sites nodigen mensen uit om samen een overdosis te nemen en dat vast te leggen op een camera.

Psychologen en sociologen wijzen erop dat Japan een traditie van zelfdoding heeft in de publieke sfeer – naast de overbekende kamikaze is er bijvoorbeeld ‘seppuku’, een ritueel om zichzelf van de ingewanden te ontdoen om de loyaliteit aan de groep of de natie gestand te doen. Maar de ‘doodspacten’ op het internet zijn ongetwijfeld een nieuwe en verbazingwekkende trend. “Het valt moeilijk te verklaren,” zegt professor Enosuke Hosokawa, die therapie geeft aan suïcidale patiënten op de Universiteit van Tokai. “Het gaat om volslagen onbekenden die in groep willen sterven, en dat is een patroon dat nog niet gekend was. Volgens Hosokawa is er meer aan de hand dan schijnbaar onoverkomelijke problemen als ziekte, werkloosheid of een relatiebreuk. “Elkaar ontmoeten om te sterven is iets anders.”

Ook bij de overheid zorgt de trend voor vertwijfeling. “Deze doodspacten zijn een nieuw probleem en we onderzoeken de zaken om een omvattende preventiestrategie uit te werken, zegt een ambtenaar van het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn. In april lanceerde het ministerie en nieuwe studie over zelfdoding – een antwoord op de angstaanjagende nieuwe zelfmoordcijfers. De laatste vijf jaar kent Japan twee keer zoveel zelfmoorden dan voordien. Het jaar 2000 was voorlopig een triest record met 33.000 zelfmoorden.

Vanaf 1998 begonnen de jaarlijkse statistieken boven het cijfer van 30.000 uit te komen. Voor de goede orde: dat is ongeveer het zelfmoordcijfer in de Verenigde Staten, die meer dan dubbel zoveel inwoners tellen. Het Japanse ministerie onderzoekt nu nieuwe preventieprogramma’s, waarbij de nadruk ligt op een vroege opsporing van depressie - in Zweden en de Verenigde Staten hebben hulpverleners daar positieve ervaringen mee.

Het ranglijstje van oorzaken wordt aangevoerd door economische problemen zoals werkloosheid en onbetaalbare schulden. De zelfmoordcurve bij mannelijke veertigers en vijftigers (een stijging van 67 procent) volgt de prestaties van de Japanse economie in het afgelopen decennium vrij nauwkeurig. Bij jongere generaties speelt eenzaamheid en een gebrek aan sociale cohesie een grotere rol.

Volgens opvoedkundige Tamotsu Sengotsu ligt daarin de verklaring van de nieuwe trend van ‘doodspacten: eenzaamheid en het onvermogen om zich aan de samenleving aan te passen drijven jonge mensen via het internet naar een wanhoopsdaad. “De generatie van vandaag wordt niet met cruciale uitdagingen geconfronteerd – jonge mensen leven in overvloed en kunnen alles doen wat ze willen. Ze zijn als drijfhout in de stroom en voelen zich met niets verbonden. Daardoor wenden ze zich tot volslagen vreemden om een gevoel van verbondenheid te vinden, zelfs in de dood.”

Ook andere experts zoeken een verklaring in gebrek aan diepgaande sociale contacten. Meer dan een miljoen Japanners, vooral mannen, zouden zich teruggetrokken hebben uit de maatschappij. Ze leven bij hun ouders en worden onderhouden, maar hebben nagenoeg geen sociaal contact. Dergelijke ‘hikikomori’ zijn een aparte doelgroep geworden voor Japanse psychologen.

De onderzoeken van de Japanse politie lijken die verklaring te ondersteunen: de meeste van de slachtoffers van doodspacten zijn mensen die weinig sociale banden hadden, ook niet via het werk of binnen hun gezin.