Zuidelijk Afrika ontdekt sociale zekerheid

Malawi, Lesotho en Zuid-Afrika zijn ermee begonnen uitkeringen toe te kennen aan oude mensen en kinderen, groepen die het meest kwetsbaar zijn voor economische schokken. Veel van het geld dat op die manier wordt herverdeeld, komt van donorlanden en internationale hulporganisaties. Ze hebben vaak ook een grote stem in de manier waarop de nieuwe sociale vangnetten worden opgezet.

Maar de landen van Zuidelijk Afrika hebben nog een lange weg te gaan, zegt Stephen Devereux van het Centrum voor Sociale Bescherming van de Universiteit van Sussex. “Dat uitkeringen voorspelbaar kunnen zijn en dat mensen een recht op werk hebben dat ze kunnen opeisen tegenover de staat, zijn beginselen die nog grotendeels onbekend zijn in de regio”.

De vraag is ook nog of de sociale zekerheidsystemen die nu in Zuidelijk Afrika worden opgezet, wel kunnen blijven bestaan. De aandacht die donors er nu aan besteden, kan snel voorbijgaan. De vraag is of landen in de regio dan nog de politieke wil zullen opbrengen om de inspanningen verder te zetten. En plaatselijke ngo’s waarschuwen dat uitkeringen in elk geval een oplapmiddel zijn, die moeten samengaan met inspanningen om de onderliggende oorzaken van armoede aan te pakken.

In het Nieuw Partnerschap voor de Ontwikkeling van Afrika (NEPAD), een Afrikaans initiatief om de economie van het continent aan te zwengelen, kreeg sociale zekerheid nauwelijks aandacht. Datzelfde geldt voor het Strategisch Ontwikkelingsplan van de Zuidelijk Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap. Beide programma’s zijn gericht op economische groei, maar reiken geen strategieën aan om arme mensen de kans te bieden zich te herstellen van de negatieve gevolgen die liberalisering en de herstructurering van de economie hebben.

De aandacht die de Millenniumdoelstellingen de laatste jaren krijgen, begint die lacune weg te werken. Het wordt duidelijk dat de bestrijding van honger en extreme armoede, de eerste doelstelling, een voorwaarde is voor de realisatie van alle andere ontwikkelingsdoelstellingen, bijvoorbeeld de veralgemening van de toegang tot onderwijs en gezondheidszorg en de verbetering van de positie van vrouwen. En alle beleidsmakers weten dat vooruitgang op die terreinen cruciaal is om de groei op te vijzelen.

Uitkeringen die de kinderlast draaglijker maken, helpen vrouwen bijvoorbeeld hun eigen leven uit te bouwen, zegt Abi Masefield van de Britse afdeling van de hulporganisatie Plan. De voedselsituatie van arme gezinnen verbeteren, helpt kinderen langer naar school te gaan. Beleidsmakers in Zuidelijk Afrika beginnen sociale bescherming te zien als een investering, verduidelijkt Masefield. Uitkeringen helpen chronisch arme mensen uit een vicieuze cirkel te komen en bij te dragen aan een meer productieve samenleving. IPS MDG1 (PD)