Zuma’s roep om doodstraf is populistisch, vinden critici

Sinds zijn verkiezing in december heeft Zuma laten weten dat hij het debat over de doodstraf weer wil openen. Ze is sinds 1995 uit de wetboeken geschrapt, maar velen willen de doodstraf weer invoeren om het enorme misdaadprobleem te beteugelen. Zuid-Afrika is in crisis, zei Zuma opnieuw tijdens een forum op 4 maart, en heeft daarom “radicale” wetten nodig. Als hij president zou worden, zou hij een referendum bepleiten over het ophangen van misdadigers.

Grondwet

Het zijn de woorden van een “populistische leider die zegt wat het volk wil horen”, zegt Pierre de Vos, een professor constitutioneel recht aan de Universiteit van Westkaap. “Om de grondwet te veranderen, heb je de steun van tweederde van nationale vergadering nodig (de Tweede Kamer) en van de raad van provincies (de Eerste Kamer).” Zelfs al werd er een referendum gehouden, dan had dat nog geen enkele bevoegdheid. “Het zou wel extreem gevaarlijk zijn om te gaan sleutelen aan de grondwet. Het zou de mensen de indruk geven dat het land wetten wil veranderen voor politieke winst.”
“Er is wereldwijd geen bewijs dat de doodstraf effectief is”, zegt Ebrahim Fakir, onderzoeker bij het onafhankelijke Centrum voor Beleidsstudies in Johannesburg. Zeker in Zuid-Afrika zijn er veel tekortkomingen bij politie en justitie die eerst moeten worden aangepakt. “Er is op dit moment geen garantie dat criminelen worden opgepakt. Noch dat een zaak grondig wordt onderzocht, aanklachten goed worden uitgevoerd en passende straffen worden gegeven. Als die dingen ontbreken, zal de doodstraf geen verschil uitmaken. Bovendien is de doodstraf onomkeerbaar en dat is problematisch, zoals we zien bij onschuldig veroordeelden, in de VS en in andere landen.”

Luisteren naar het volk

Deon Geldenhuys, docent politicologie aan de Universiteit van Johannesburg, noemt Zuma een “man van alle seizoenen”. “Hij past zijn woorden aan aan zijn publiek, maar hij zegt niet dat hij de grondwet wil veranderen. Hij wil een debat. Mensen verwachten een morele stellingname van een ANC-leider. Door dat te doen, laat hij zien dat hij een politicus is die naar het gewone volk luistert, in tegenstelling tot president Thabo Mbeki die afstandelijk en arrogant wordt gevonden.”
Fakir betwijfelt of Zuma echt de doodstraf terug wil. Hij was lid van de militaire tak van het ANC en “zou 25 jaar geleden al de doodstraf hebben gekregen als hij was gepakt door het apartheidsregime.”