Psychologie van de koude grond

Een gedegen reflectie over hoe we in deze coronatijden zorg kunnen dragen voor de mentale gezondheid van iedereen, zag columniste Bie Vancraeynest nog niet voorbijkomen. ‘Wat hebben jong en oud en alles daartussen nodig om deze periode heelhuids te doorspartelen? Krijgen we daarover eindelijk ook eens een commissievergadering?’

Ben ik gek? Blader een pak zomerkranten door en je kan er allerlei synoniemen van het woord ‘gek’ sprokkelen. Hysterie. Psychose. Obsessie. Narcisme. Hallucinant. Labiel. Maniakaal. Losgeslagen. Hele bevolkingsgroepen worden mentale ziektebeelden toegemeten. Het is psychologie van de koude grond maar het weerspiegelt een sluimerend gevoel dat iedereen een beetje ‘gek’ aan het worden is. Of ben ik het?

Er is een aantoonbare toename van huiselijk geweld, depressie en suïcidale gevoelens. Corona zelf en de maatregelen vallen zwaar voor veel mensen, zeker nu het perspectief na de ‘grote vakantie’ nog steeds mistig is.

Wappies en gekkies

‘Nederland heeft een narcismeprobleem.’ Bas Heijne tweet het bij een link naar een interview in De Telegraaf met Willem Engel. De ‘man met de vlechtjes’ is de trekker van de beweging Viruswaanzin in Nederland. Of eerder Viruswaarheid zoals de groepering zich herdoopt heeft. Het artikel kopt: ‘Niet ver meer van Jodenster af’.

Verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog wegen bij onze Noorderburen altijd nog wat zwaarder door dan bij ons. Aanleiding van een eerder protest was de drie weken durende mondkapjesplicht in delen van Rotterdam. Maar ook het voorbije weekend kwamen op het Malieveld in Den Haag duizenden mensen samen om te protesteren tegen de Nederlandse coronamaatregelen die, in vergelijking met ons land, bijzonder soepel zijn.

Kinderen krijgen er effectief een Jodenster opgespeld, het levert verwarrend symbolische beelden op die zo het jaaroverzicht van 2020 in kunnen. Het eisenpakket van de actievoerders is niet min: ze willen het RIVM, de Nederlandse Veiligheidsraad, buitenspel zetten, het kabinet moet weg en ze willen ‘de grote media’ vernieuwen.

Een groep mensen heeft, gevoed door scepsis en wantrouwen tegenover de instellingen, een leider gevonden in Willem Engel. De excentrieke dansleraar preekte aanvankelijk de liefde en het geduld maar hij is heel snel een geradicaliseerde goeroe geworden van wat men in Nederland ‘wappies’ en ‘gekkies’ noemt. Zijn steeds straffere uitspraken leveren voortdurende media-aandacht op en een groeiende aanhang van mensen die ofwel tegen de lockdown zijn, of tegen vaccins, of zich verzetten tegen de komst van 5G, of dat allemaal samen combineren.

Ze dragen borden mee waarop te lezen staat: ‘Wij zijn Nederland’. Ze gaan er prat op het gezonde verstand te vertegenwoordigen en te staan voor ‘het volk’ en zetten zich af tegen een vaag elitebegrip.

Therapie voor Brexiteers

Het deed me denken aan de teneur van de Brexitcampagne. Journalist James O’Brien verbaast zich er over dat Trumpsupporters en mensen die voor Brexit gestemd hebben zich ondanks hun overwinning toch nog steeds als slachtoffers beschouwen. ‘Het is niet politiek, het is psychologisch.’ O’Brien presenteert onnavolgbare praatradio op de radiozender LBC. Hij gaat er het gesprek aan met Brexiteers die inbellen en die met hem, overtuigd voorstander om bij de Europese Unie te blijven, het verbale steekspel aangaan.

Ook bij ons wentelen aanhangers van partijen die al ruim een decennium aan de knoppen zitten, zich nog steeds in een slachtofferrol.

Als je een compilatie bekijkt van de gesprekken die O’Brien voert, slaan en zalvend, empathisch maar streng voor volgehouden domheid, lijken het wel therapeutische sessies. Een man die spijt heeft van zijn leave-stem barst in tranen uit en jammert ‘I’m sorry, I’m sorry…’. De radeloze luisteraar wordt getroost door de presentator.

Ook bij ons blijft het wentelen in de slachtofferrol door aanhangers van partijen die al ruim een decennium aan de knoppen zitten, een fenomeen. Kijk maar eens naar de politieke strekking van de burgemeesters die de voorbije weken aan de alarmbel trokken.

Vuur van de lont

Ik lig zelf op het strand aan de Noordzee wanneer ik #Blankenberge zie opduiken. Voortdurend duikt hetzelfde telefoonfilmpje op met een paar vechtersbazen in zwembroek. Op een nieuwssite werd het woord ‘hallucinant’ gebruikt voor het Blankenbergse strandgevecht waar met drie parasols en een handvol zand werd gegooid. Het politieke, gespierde antwoord dat daarop volgde, zou ik zelf als hysterisch bestempelen.

De burgemeester van Blankenberge stelt dat ze haar bezoekers ‘100% veiligheid’ wil garanderen en gooit meteen de boel op slot. Als er één iets is wat een wereldwijde pandemie ons zou mogen leren is het wel dat 100% veiligheid niet bestaat.

Een redelijk antwoord had ook kunnen zijn: shit happens. Zeker in de zomer. Zeker in deze zomer, waar we geen kant op kunnen. Tijdens een hittegolf. Als mensen alcohol drinken in de vlakke zon. Maar de zaterdag na parasolgate rijden de extra treinen niet uit en worden er minder ijsjes dan anders verkocht in Blankenberge horen we van de mopperende horeca.

’s Avonds komt het alsnog tot schermutselingen op de dijk. Geen ‘mensen uit het Brusselse’ betrokken deze keer. Maar wel twee fracties die gehoor hadden gegeven aan de oproep om de Blankenbergse politie te komen versterken: Hells Angels en een harde kern van Club Brugge-supporters gaan uit verveling dan maar met elkaar op de vuist. Zo hoeft een satiricus helemaal niets meer te verzinnen.

Een redelijk antwoord had ook kunnen zijn: shit happens. Zeker in de zomer. Zeker in deze zomer, waar we geen kant op kunnen.

Ofwel schakelen we politie in bij een incident die naam waardig, om de fysieke integriteit van mensen te vrijwaren. Of we geven hen een preventieve aanwezigheidsrol. Als er voor dat laatste wordt gekozen dan moet het hele aanwervings- en opleidingsbeleid binnen het politieapparaat wel radicaal veranderen.

Of we zetten op korte termijn in op sleutelfiguren die behoorlijk worden opgeleid en vergoed. Hoeveel heb je er nodig om wat kustgemeentes en zwemvijvers te bemannen? Een paar honderd?

Geweldloze communicatie, humor en waar echt nodig, een harde hand. Elke dag wordt wel ergens door iemand het vuur van de lont weggehaald. Maar dat wordt nooit een hashtag.

De vraag naar controle en absolute veiligheid komt samen met een onstuitbare vrijheidsdrang. Dat is onverzoenbaar. Dat is misschien het enige dat echt krankzinnig is. Ben ik blij dat ik geen politicus ben met een uitvoerend mandaat die hier een antwoord op moet verzinnen.

Het lijkt me alvast niet verstandig om mee te surfen op de vele golven die ontstaan uit al dat gekanaliseerd onbehagen. De malaise vindt toch steeds een andere uitweg. Tot veel meer dan steekvlampolitiek gebaseerd op een vaag aanvoelen van wat de mentale staat is van ‘het volk’, kwam het niet. Weer eens niet.

Een gedegen reflectie over hoe we zorg kunnen dragen voor de mentale gezondheid van iedereen, die zag ik niet voorbijkomen. Wat hebben jong en oud en alles daartussen nodig, in de steden en daarbuiten om deze periode heelhuids te doorspartelen? Kan daar ook een commissievergadering van af?