Meer droogte in Oost-Afrika betekent minder voedselzekerheid

Experts zijn er zeker van dat de klimaatverandering een belangrijke rol speelt bij deze veranderende weerspatronen en dat de voedselvoorziening in Afrika daar gevolgen van zal ondervinden.

Al veertig jaar verbouwt Josephine Kakiyi (55) maïs, bonen en groenten op een klein stuk land in het afgelegen Kwa Vonza, in Kitui County in het oosten van Kenia. Hoewel dit gebied altijd al warm en droog was, merkte Kakiyi in de afgelopen vijftien jaar dat het neerslagpatroon verandert. Ze weet niet precies waarom, maar ziet alleen dat er minder regen valt en dat het weer onvoorspelbaarder is geworden.

Experts zijn er zeker van dat de klimaatverandering een belangrijke rol speelt bij deze veranderende weerspatronen en dat de voedselvoorziening in Afrika daar gevolgen van zal ondervinden. In het  Assessment Report, dat tussen september en november in vijf delen verschijnt, constateren de auteurs dat ‘overstromingen, droogtes, veranderende neerslagpatronen en hoge temperaturen’ directe invloed kunnen hebben op gewassen en vee.

Combinaties van deze verschijnselen kunnen al snel talloze crises veroorzaken op een continent dat naar verwachting zijn bevolking zal verdubbelen tot 2,4 miljard tegen 2050.

Ondervoeding

Het eerder gepubliceerde rapport State of Food Insecurity in the World van het Wereldvoedselprogramma (WFP) schat dat Afrika 227 miljoen ondervoede mensen telt. Dat is een vijfde van de bevolking. Wel is ondervoeding in Afrika gedaald: van 27,7 procent in 1990 tot 20,5 procent nu.

Experts zijn het erover eens dat de klimaatverandering invloed zal hebben op de voedselproductie, maar ze zijn het niet eens over de mate waarin dat zal gebeuren. ‘Klimaatverandering is een factor die het probleem verergert, maar niet de belangrijkste oorzaak van voedselonzekerheid en honger’, zegt Randall Purcell, adviseur van het WFP in Kenia.

In grote delen van Kenia is het altijd warm en droog geweest. Dat maakt het land kwetsbaarder voor droogteperiodes. De laatste wetenschappelijke gegevens laten echter zien dat droogtes in de afgelopen vijftien jaar frequenter voorkwamen en onvoorspelbaarder zijn. ‘Vroeger wisten dat er elke vijf tot zeven jaar een droogteperiode kwam. Nu is dat elke drie jaar.’

Dezelfde onvoorspelbaarheid speelt bij de neerslag. Het IPCC voorspelt een lichte toename van de neerslag in Oost-Afrika, maar verwacht ook dat de regen onregelmatiger en minder vaak zal komen.

Cyclus

Detectie is maar de helft van de oplosing. De andere helft is preventie.

Luigi Luminari, technisch adviseur van de Nationale Droogtemanagement Autoriteit (NDMA) in Kenia, is ervan overtuigd dat klimaatverandering invloed heeft op weerspatronen. ‘Maar we hebben meer bewijs nodig.’

Dat bewijs verzamelen is soms lastig, zegt Luca Alinovi, een vertegenwoordiger van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO). ‘In de meeste Afrikaanse landen worden weinig gegevens verzameld over het klimaat. Dus is het lastig met zekerheid te zeggen of het hier gaat om een structurele verandering of een cyclus die zichzelf na enkele decennia herhaalt. Daarnaast worden metingen vaak niet gedaan met grondstations, maar gebaseerd op schattingen’, zegt Alinovi.

Los van het gebrek aan data, is het een feit dat Kenia sinds 2001 te maken heeft gehad met drie grote droogteperiodes. De Keniaanse regering probeert in samenwerking met de Wereldbank, de Europese Unie en andere relevante partijen beleid hierop af te stemmen.  ‘De NDMA heeft een early warning system ingericht om data te verzamelen, zodat we noodplannen in werking kunnen stellen voordat de ergste gevolgen van de droogte zich aandienen’, zegt Luminari.

Detectie is echter nog maar de helft van de oplosing. De andere helft is preventie. ‘Klimaatverandering kan een kans zijn, niet alleen een bedreiging’, zegt Alinov. ‘Innovatieve landbouw biedt boeren veel oplossingen. Als de regen onvoorspelbaar wordt, zijn er manieren om water op te vangen en op te slaan voor later. Als maïs niet tegen droogte kan, kunnen er andere gewassen geplant worden die het beter doen, zoals sorghum en gierst.’