Wie is er bang van het Grote Boze Statiegeld?

FaceMePLS (CC BY 2.0)

 

Het Verpakkingsplan van minister Schauvliege, inclusief statiegeld, lijkt even in plastic gewikkeld te zijn (om langer te bewaren?) en de beslissing is (voor onbepaalde tijd?) uitgesteld.

Een aantal politieke partijen en de verpakkingsindustrie zeggen dat statiegeld maar een deeloplossing is en dat zij een 100% oplossing voorstaan én dat de verpakkingsindustrie haar verantwoordelijkheid wil en moet nemen. Dat is wel rijkelijk laat. Laat ons even de geschiedenis van het verpakkingsbeleid bekijken.

De verpakkingsindustrie heeft Fost Plus vzw opgericht in 1994. Het eerste samenwerkingsakkoord betreffende de verpakkingen dateert van 1996. Artikel 3 van dit akkoord stipuleert als doelstellingen: het voorkomen en het verminderen van verpakkingsafval, het aandeel van herbruikbare verpakkingen minstens behouden en het hergebruik bevorderen.

De verpakkingsindustrie heeft niet alleen haar kans gehad om beter te doen, ze hebben zich ertoe geëngageerd om beter te doen. Op geen enkel van de drie doelstellingen hebben ze een punt gescoord.

Dit komt in het debat van de vorige weken veel te weinig aan bod: de verpakkingsindustrie heeft niet alleen haar kans gehad om beter te doen, ze hebben zich ertoe geëngageerd om beter te doen. Op geen enkel van de drie doelstellingen hebben ze een punt gescoord. Het plasticprobleem is alleen maar erger geworden en lokale besturen zijn de dupe van het overmatige zwerfvuil dat meer en meer druk legt op de middelen en personele inzet van steden en gemeenten. Bovendien is het aanleiding tot verzuring, oorzaak van onprettige gevoelens en heeft het effecten op vastgoedwaarden van hardwerkende burgers die zich een eigen huis kunnen veroorloven.

Laat ons hierbij duidelijk zijn: de blauwe zak is helemaal geen antwoord op de hand over hand toenemende wegwerp-consumptie. Deze “on the go” wordt met alle truken van de foor gestimuleerd door de verpakkings- en voedingsindustrie. Even grote financiële inspanningen doen om de consumenten even sterk te verleiden om de verpakkingen terug te bezorgen, dat heeft men de voorbije 25 jaar niet gedaan of niet willen doen. Bovendien weet elke mens met een beetje gezond verstand dat voorkomen beter is dan genezen én hebben ze zich daar ook plechtig toe verbonden.

De verpakkingsindustrie heeft haar kans en haar tijd gehad. Sinds 25 jaar centraliseert Fost Plus vzw de wettelijke en geldende terugnameplicht: individuele producenten hoeven zich dus verder van de richtlijnen van Europa en wetgeving in België niets aan te trekken. Zolang het geheel van de verpakkingen maar voldoet is alles in orde.

Al 25 jaar is er géén stimulans geweest voor meer recyclage en meer hergebruik. De grootste “verdienste” van de verpakkingsindustrie is dat ze de verpakkingen lichter gemaakt hebben, daardoor minder kilo’s hoefde aan te geven maar wél de recycleerbaarheid ondermijnde. Bovendien werd het minder gewicht meer dan gecompenseerd door al maar meer wegwerpverpakkingen.

© AXI vzw

 

De blauwe zak werkt goed. Quod non. De inzameling van glas en papier werkt goed, daarmee haalt de verpakkingsindustrie zijn cijfers, niet met de gewichten van de blauwe zak. Bovendien is er zoveel onduidelijkheid over die cijfers en praktijken dat de wetgeving daarover dringend moet bijgesteld worden: heldere en duidelijke regels. Geen boerenbedrog, zoals deurkrukken, handvaten en scharnieren van vensters, metalen tafel- en stoelpoten uit de as van de verbrandingsoven halen en aangeven als gerecycleerd blik. Zelfs al is dit tot heden “wettelijk” mogelijk, sterkt dat dan ons geloof dat de industrie nu wel haar verantwoordelijkheid zal opnemen? De vraag stellen, is ze beantwoorden.

Nu de overheid, althans minister Schauvliege (proficiat!) haar verantwoordelijkheid opneemt, beginnen alle wolven (sommige politieke partijen, Fevia, Comeos zelfs Unizo) samen met Fost Plus in het bos te huilen.

Nu de overheid, althans minister Schauvliege (proficiat!) haar verantwoordelijkheid opneemt en zegt, als jullie het niet kunnen dan zullen wij het reglementeren, beginnen alle wolven (sommige politieke partijen, Fevia, Comeos zelfs Unizo) samen met Fost Plus in het bos te huilen. Nu worden plots “globale plannen” aangekondigd, nu gaan de tarieven voor het groene punt gediversifieerd worden, zal er meer handhaving komen, moet er producentenverantwoordelijkheid komen…

Dat is echter too little,too late!! Het is overduidelijk niet gelukt door de sector zelf… Dan is het de enige echte taak van een overheid om te regelen wat burgers en bedrijven zelf niet geregeld krijgen. Na 25 jaar gemiste kansen daar nog over durven protocollen is eigenlijk bijzonder denigrerend naar een overheid die zo lang goedwillend gewacht heeft op de nodige stappen van de verpakkingsindustrie.

De artillerie wordt zeer sterk gericht tegen statiegeld. Onbegrijpelijk toch. Beter dan statiegeld zou zijn een algemene producentenverantwoordelijkheid. Dat klopt helemaal. Alleen, de Europese richtlijn over producentenverantwoordelijkheid dateert al van 2008 (2008/98/EC). Waarom hebben de tegenstemmen van vandaag dan niet, tien jaar geleden het voortouw genomen en gezegd: wij gaan dat hier eens regelen als grote mensen.

De producentenverantwoordelijkheid werkt niet als er geen regelgevend kader is met controle en sanctionering. Maak dus een sterk maar eenvoudig regelgevend kader: statiegeld! Zodat alle bedrijven gelijk aan de startmeet komen.

Onaanvaardbaar is het om nu te pleiten voor een zeer algemeen begrip als producentenverantwoordelijkheid waar niemand goed van weet wat het concreet kan betekenen, terwijl er een kant en klaar model van producentenverantwoordelijkheid ligt: statiegeld, nogmaals! De producent blijft verantwoordelijk voor zijn verpakking en om dat helemaal sluitend te maken wordt er een statiegeld op geheven zodat het product terug bij hem komt. Een duidelijker vorm van producentenverantwoordelijkheid is nauwelijks te bedenken.

Akkoord dat het voor een beperkt aanbod aan verpakkingen geldt (maar wél het meest in volume, 43% blijkt nog eens uit een zeer recente analyse uitgevoerd in opdracht van Limburg.net van deze maand), dat er ook andere maatregelen (verbod microbeats, plastic zakjes, rietjes…) nodig zullen zijn en dat ook andere sectoren zullen moeten meespelen (tabaksindustrie voor peuken). Maar er ligt een doorwinterd model kant en klaar voor een groot deel van het huidige zwerfvuil: statiegeld.

Statiegeld heeft intussen 40 jaar zijn efficiëntie bewezen. Nergens waar het is ingevoerd, is het terug afgevoerd en het neemt alleen maar toe.

Statiegeld heeft intussen 40 jaar zijn efficiëntie bewezen. Nergens waar het is ingevoerd, is het terug afgevoerd en het neemt alleen maar toe, in meer dan 40 landen of regio’s ondertussen, Schotland, UK, Catalonië, Vlaanderen zelfs Wallonië spreken over invoering. Waarom heeft statiegeld zo veel aantrekkingskracht? Omdat het werkt! Het werkt zelfs hier in Vlaanderen, voor glazen verpakkingen namelijk! De meeste winkels hebben al een terugname-automaat, het werkt voor winkelkarretjes, het werkt voor plastic en blik in Canada, Amerika, Australië of Scandinavië.

De ondertussen gekende partijen en partners, zeer deskundig in marketing en publicitair bespelen van de consument, proberen die consument nu af te schrikken: dat hij de rekening zal betalen. En of dat fair is! Want het is net een kleine groep van wegwerpconsumenten die het verpesten voor de 90% die het wel goed doen. Maar nu is de belastingbetaler de dupe én dat zijn vaak verschillende personen. Zo betaalt iedereen niet als consument maar als belastingbetalende burger mee voor het zwerfvuil, ook als je braaf je blauwe zak gebruikt voor jouw drankverpakkingen.

Als bewuste consument die verpakkingsloos en duurder inkoopt, betaal je dus een tweede keer via de belastingen voor de rotzooi die een ander achterlaat. En een derde keer zit er aan te komen: de tol voor je gezondheid wanneer de microplastics in steeds hogere concentraties in de voedselketen te vinden zullen zijn.

© AXI vzw

 

320 miljoen lijkt veel, maar toegepast op die miljarden wegwerpverpakkingen is het nauwelijks van betekenis, daarom blijft die wegwerplogica ook zo hardnekkig natuurlijk.

Heel hard wordt geroepen dat de verpakkingsindustrie al 320 miljoen federale taksen betaalt. Nog meer taksen en heel Vlaanderen gaat in het buitenland zijn inkopen doen, wordt voorspeld. 320 miljoen lijkt veel, maar toegepast op die miljarden wegwerpverpakkingen is het nauwelijks van betekenis, daarom blijft die wegwerplogica ook zo hardnekkig natuurlijk. Het tarief ligt vast en is heel eenvoudig, 0,098 euro per liter. Dus 0,024 voor een flesje van 25cl, 0,032 voor blik of fles van 33cl en 0,049 euro voor een halve liter. Wie gaat voor die luttele bedragen meerdere kilometers rondrijden? Hoeveel honderden drankjes moet je dan in een keer kopen om die rit uit te sparen, laat staan winst te maken?

Een kleine steekproef leert dat op 23 mei 2018 de promoties voor 8-pack Coca-Colaflesjes 0,25cl en 6-pack blikjes 0,33cl exact met dezelfde promotie stonden in de Albert Heijn van Breda én Antwerpen. Een flesje van 0,5 liter stond dan weer 1,25 euro in Breda en slechts 1,13 euro in Antwerpen (mét de federale taks)! Het kan een toevalstreffer zijn maar in elk geval grensaankopen toeschrijven aan een zeer beperkte federale taks is veel te kort door de grensbocht.

Tot slot, zo stellen sommige partijen en industrie in koor “de winkels zullen de dupe zijn”. Op zijn minst kan men zeggen dat het van een sectororganisatie niet verstandig is om een breed gedragen idee te blijven afschieten en zich dus niet te focussen op de modaliteiten voor de invoering van een statiegeldsysteem voor hun leden. Maak nu jullie studies, beschrijf de modaliteiten voor kleine verkooppunten, middelgrote en grote winkels.

In plaats van te roepen dat alle kleine verkooppunten ten dode opgeschreven zijn, werk mee aan een systeem dat net de lokale winkels zou kunnen versterken.

In plaats van te roepen dat elke winkel 40.000 euro zal moeten investeren, dat alle kleine verkooppunten ten dode opgeschreven zijn, werk mee aan een systeem dat net de lokale winkels zou kunnen versterken door hen een stukje basisinkomen te geven via een handelingsvergoeding (handling fee). Dat is in alle landen waar statiegeld ingevoerd werd het geval. De modaliteiten verschillen per land: onderzoek dat en bewijs uw sector een dienst met een goed voorstel voor alle winkels. Anders zullen vroeg of laat anderen voor de sector beslissen, met mogelijk minder kennis van zaken en minder consultatie…

De industrie heeft 25 jaar tijd gehad, zelfs beloofd om verpakkingen te voorkomen en hergebruik te bevorderen. Ze hebben dit nagelaten, het omgekeerde is gebeurd. Dat is begrijpelijk want zolang de CEO’s, CFO’s en Raden van Bestuur afgerekend worden op de (financiële) meerwaarde van hun bedrijf, zal producentenverantwoordelijkheid via vrijwillige overeenkomsten geen effect hebben. We moeten toch niet verwijzen naar glyfosaat, asbest, loodvergiftiging… om te begrijpen wie de echte gamemakers zijn in de industriële ratrace? Of moeten we het geknoei met de labels voor de ijskasten en dieselgate… nog eens in herinnering brengen?

Dus, minister Schauvliege en andere verkozenen des volks: geef Vlaanderen eindelijk een regelgevend kader, een concrete vorm van producentenverantwoordelijkheid die in meer dan 40 andere landen zijn waarde bewezen heeft en waarbij alle bedrijven met dezelfde voorwaarden aan de start staan: statiegeld dus.

In alfabetische volgorde: Chantal De Rooms, Arthur Follebout, Bart Goris, Anny Joossens, Dirk Kerckhofs, Dirk Knapen, Peter Liekens, Pol Segers, Jan Van Vaerenbergh, Luc Verhaeren, Steven Verlinden, Marleen Vervaet (AXI vzw, Buurthuis deBuurt, Climaxi, Conscious Crew, Denktank Rupelstreek, Milieuraad Dilbeek)

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2776   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2776  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.