Populisme in Santa Cruz: Unión Juvenil Cruceñista aan het woord

Het autonomiestatuut van Santa Cruz werd, net zoals het statuut van Beni, Pando en Tarija, uitgevaardigd in december 2007 als reactie op de nieuwe grondwet en de vorm van autonomie die daarin werd voorgesteld. Dit statuut zou ondermeer moeten zorgen voor de overdracht van bevoegdheden naar het departementale niveau. Zo zou ook de controle over natuurlijke rijkdommen, sterk geconcentreerd in de oostelijke regio’s, in handen komen van deze regio’s.
Voor velen blijft het onduidelijk wat deze autonomie juist inhoudt. MAS, de regeringspartij, houdt vol dat autonomie de eis is van een handvol grootgrondbezitters. Deze oligarchie, die traditioneel sterk de macht in handen had en de steun kreeg van vorige conservatieve regeringen, ziet zijn privileges immers bedreigd door beleidsmaatregelen van de regering. De oppositie daarentegen stelt dat autonomie enkel draait om een effectievere en meer transparante en democratische staatsvorm, die dichter aanleunt bij de burgers.

Grootscheepse campagnes

Naar aanleiding van dit referendum voerden verschillende sectoren in Santa Cruz de afgelopen weken een grootscheepse verkiezingscampagne, onder meer via de mediakanalen. Voortrekkers in deze verkiezingscampagne zijn het Comite Cívico pro Santa Cruz en de Unión Juvenil Cruceñista. Deze laatste beweging staat bekend als de radicale jongerenbeweging die strijdt voor autonomie in Santa Cruz. In het verleden werden zij al meermaals verdacht geweld te gebruiken tegenover de inheemse bevolking. Bewijzen konden hier echter niet voor geleverd worden.
Een bezoek aan het hoofdkwartier van Unión Juvenil op maandag 28 april leerde me dat zij gevestigd zijn net achter de gebouwen van het Comite Cívico, hoewel beide organisaties in het verleden meermaals verklaard hebben geen structurele banden met elkaar te hebben. Een militante vertelde me dat leden net een mars aan het voeren waren richting het centrale plein van Santa Cruz, waar enkele kopstukken van de Unión een toespraak zouden houden in het licht van het referendum. Ik wandelde op een afstand mee met de mars. Vuurknallen en leuzen overstegen het reeds oorverdovende verkeerslawaai in deze bloeiende stad. Vlaggen vulden het straatbeeld.

Populistisch discours

Eenmaal aangekomen aan het centrale plein bestegen onder de hymne van Santa Cruz de belangrijkste personen binnen de Unión Juvenil een podium. Enkelen begonnen de menigte toe te spreken, die ondertussen was aangegroeid tot 1.000 à 1.500 personen. Achtereenvolgens kwamen enkele leiders van buurtnetwerken, leden van provinciale afdelingen en secretarissen van de Unión Juvenil aan het woord. De afsluitende toespraak werd gehouden door de voorzitter van de beweging.
Vooraf hoopte ik toespraken te horen te krijgen waardoor ik een beter zicht zou krijgen op wat nu juist de drijfveer tot autonomie was voor deze mensen. Wat ik te horen kreeg was echter een erg populistisch, naar racisme neigend discours, dat weinig tot geen politieke inhoud bevatte. Ik aanschouwde uitspraken als ‘Evo en (vice-president) García Linera, zoek jullie een vrouw, zodat jullie leren wat een familie is en zo onze realiteit kennen’, en maakte kennis met nieuwe concepten, zoals ‘narcocomunismo’. Één persoon beschuldigde de regering ervan sterk verwikkeld te zijn in de drugshandel.
Ook populistische uitlatingen als ‘we leven in een totalitaire staat’, ‘raak onze culturele eigenheid niet aan’ en ‘deze regering hindert ons onze regio verder te ontwikkelen’ waren schering en inslag. De voorzitter van de Unión Juvenil ging nog een stapje verder. Naar aanleiding van de uitlatingen van de Chileense voorzitter van OEA (Organisatie van Amerikaanse Staten), José Miguel Insunza, die het referendum sterk had veroordeeld als inconstitutioneel, stelde deze dat na de toegang tot de zee Chili hun nu ook hun autonomie wilde afnemen. Tenslotte konden natuurlijk ook Fidel Castro en Hugo Chavez niet ontbreken binnen hun discours. ‘Met Fidel sterft ook het communisme’, luidde het meermaals. Daarentegen waren zij die streden voor autonomie echte democraten, die via referendums de stem van hun volk lieten horen.
Meermaals applaudisseerde de aanschouwende menigte en staken zij hun vlaggen in de lucht. Enkele uitspraken brachten hen zelfs aan het lachen. Alles gebeurde in een heel luchtige, ontspannen sfeer. Ik kon me moeilijk bedenken dat ik me temidden van een politieke meeting bevond. Ook ik lachte en ik liet me even meeslepen door de populistische uitspraken. Even betrapte ik me er zelfs op mee te applaudisseren met de menigte…

Een onwetend publiek

Toen de toespraken beëindigd waren, klonk nogmaals de hymne van Santa Cruz. Uit volle borst en met de rechterhand op de linkerborst zong iedereen luidkeels mee. Vlaggen werden de lucht ingestoken, terwijl vuurknallen weergalmden. Voor mij betekende dit het ideale moment om de menigte te aanschouwen. Onder de aanwezigen waren vooral schoolgaande kinderen, die deze meeting duidelijk wel plezierig vonden.  Wisten zij waarom zij hier waren? Wisten zij waar autonomie voor stond?
Ik besliste na afloop van de meeting enkele jongeren aan te spreken. Ik vroeg hen waarvoor deze toespraken dienden, en waarvoor zij streden. Enkele meisjes van ongeveer 16 jaar antwoordden me vol overtuiging: ‘Voor 4 mei, autonomie!’. Ik vroeg hen waarom de regio autonomie wenste. Wat ik te horen kreeg waren net dezelfde zaken als de zaken die werden geformuleerd tijdens de toespraken: ‘wij willen een democratischer bestuur’, ‘wij willen onze cultuur behouden’, ‘wij willen geen communisme’!
Ik vroeg hen wat dat nu net was, dat communisme dat zij veroordeelden via deze eis tot autonomie. Vragend keken ze me aan. Ik zag de aarzeling in hun ogen. Ze begonnen te lachen en spoorden elkaar aan een antwoord te geven op mijn vraag. Uiteindelijk stelde één persoon dat het communisme hun cultuur zou komen stelen, en verbond zij zo twee populistische uitspraken uit de toespraken met elkaar. Anderen omzeilden de vraag. Één meisje stelde bijvoorbeeld dat communisme toebehoorde aan de regeringspartij, MAS, en bijgevolg iets slecht was. Niemand wist mij een pasklaar antwoord te even.
Maarten Lambrechts, een andere wereldblogger uit Bolivia, vertelde me in een gesprek dat de Unión Juvenil, eerder dan een politieke drukkingsgroep, voor jeugdige Cruceños een ontmoetingsplaats is geworden waar zij hun identiteit kunnen ontplooien. ‘Jongeren verhuizen bijvoorbeeld naar Santa Cruz en kennen in het begin niemand. Daarom sluiten zij zich aan bij de Unión Juvenil, om aanzien te verwerven.
 Veelal weten zij niet waar deze beweging voor staat’. Ook oudere personen zouden niet echt weten wat deze autonomie nu juist impliceert. ‘ Cruceños komen dezer dagen op straat omdat zij denken dat autonomie de oplossing gaat zijn voor al hun problemen. Vele personen gaan zondag ‘ja’stemmen, zonder ooit enige letter van het statuut gelezen te hebben. Zij laten zich puur leiden door de grootscheepse campagne’, vertelde een vrouw me.